علم حصولی خداوند به مخلوقات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران؛

چکیده

این مقاله درصدد است اثبات نماید که به دلایل مختلفی علم خداوند قبل از خلقت و بعد از خلقت به صورت حصولی است. مهم‌ترین این دلائل عبارتند از: الف: علم حضوری مستلزم اتحاد بین خدا و مخلوقات است، در حالی‌که چنین اتحادی به لحاظ عقلی محال است. ب: در مورد علم حضوری فعلی، این‌که خداوند دارای علم باشد، اما موطن علم وی خارج از ذاتش باشد، معنای معقولی ندارد. ج: قبل از خلق، هیچ موجودی با وجود شخصی‌اش تحقّق ندارد، لذا علم حضوری قبل از خلقت، محال عقلی است. در ادامۀ مقاله تبیین خواهد گردید دیدگاه برگزیده راجع به حصولی دانستن علم خداوند، چه تفاوتی با دیدگاه ابن سینا پیرامون صور ‌مرتسمه‌ی متصل به ذات الهی دارد. سپس به مهم‌‌ترین نقدهایی که بر ضدّ نظریۀ علم حصولی خداوند مطرح شده، پاسخ گفته خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Acquired Knowledge (al-Ilm al-Husouli) of God to the Creatures

نویسنده [English]

  • Seyyed Jaaber Mousavirad
Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran,
چکیده [English]

The common view in the transcendent philosophy of Mulla Sadra is that God's knowledge of pre-creation and post-creation objects is presentational (al-Ilm al-Huzouri), although there are differences between pre-creation and post-creation knowledge. In this article, it is proved that, for various reasons, God's knowledge before creation and after creation is acquired (al-Ilm al-Husouli). The most important of these reasons are: A: Knowledge by presence requires a union between God and creatures, while such a union is impossible by reason. B: It does not make sense for God to have knowledge, but his knowledge is outside of his essence. C: Before creation, no personal or concrete existence is realized, so the knowledge of presence before creation is intellectually impossible. In this article, it will be explained the difference between my selected view of the knowledge of God and the view of Avicenna regarding the embodied forms connected to the divine essence. Then the criticisms that have been raised against the theory of God's acquired knowledge will be answered and it will become clear that A: God’s acquired knowledge does not be attained necessarily through the process of acquisition. B: God’s acquired knowledge does not require the immanence of accidents in God’s essence. C: God’s Knowledge by presence is not superior to His acquired knowledge. D: The God’s Acquired knowledge does not deny His detailed knowledge. E: Denying God’s knowledge by presence does not mean the absence of things for God. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • God's Acquired Knowledge
  • God's Knowledge by Presence
  • God's Knowledge before Creation
  • God's Knowledge after Creation
  • God’s Detailed Knowledge
  1. ابن سینا ( ۱۴۰۴ الف)، الشفاء (الالهیات)، قم، مکتبه آیه الله مرعشی.
  2. ابن سینا (۱۳۷۴)، التحصیل، تهران، دانشگاه تهران.
  3. ابن سینا (۱۴۰۴ ب)، التعلیقات، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
  4. جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۶)، رحیق مختوم، ج ۱-۳، حمید پارسانیا، قم، اسراء.
  5. حلّی، حسن بن یوسف (۱۳۷۱)، الجوهر النضید، قم، بیدار.
  6. زنوزی، علی بن عبدالله (۱۳۸۰)، بدایع الحکم، دانشگاه تبریز، تبریز.
  7. سبزواری، ملاهادی (۱۳۸۳)، اسرار الحکم، قم، مطبوعات دینی.
  8. ــــــــــــــــ (۱۳۶۹)،‌ شرح المنظومه، ج۱، تهران، نشر ناب.
  9. شیخ اشراق (۱۳۷۵)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  10. طباطبائی، سید محمد حسین (۱۳۸۶)، نهایه الحکمه، قم، موسسه امام خمینی.
  11. طوسی، نصیر الدین (۱۴۰۵ ق)، تلخیص المحصل، بیروت، دار الاضواء.
  12. فیاضی، غلامرضا (۱۳۸۷)، علم پروردگار به آفریدگان پیش از آفرینش، معارف عقلی، شماره ۱۰.
  13. قطب الدین رازی (بی‌تا)، شرح مطالع الانوار فی المنطق، قم، انتشارات کتبی نجفی.
  14. مصباح یزدی، محمد تقی (۱۳۶۵)، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
  15. مطهری، مرتضی (۱۳۸۲)، مجموعه آثار، ج ۸، تهران، صدرا.
  16. ملاصدرا (۱۳۵۴)، المبدا و المعاد، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  17. ملاصدرا (۱۳۶۰)، الشواهد الربوبیه، مشهد، المرکز الجامعی للنشر.
  18. ملاصدرا (۱۳۶۳)، مفاتیح الغیب، تهران، موسسه تحقیقات فرهنگی.
  19. ملاصدرا (۱۳۷۱)، التصور و التصدیق، قم، انتشارات بیدار.
  20. ملاصدرا (۱۳۹۲)، تعلیقه بر حکمه الاشراق، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  21. ملاصدرا (۱۴۲۲)، شرح الهدایه الاثیریه، بیروت، موسسه التاریخ العربی.
  22. ملاصدرا (۱۹۸۱م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه،‌ ج ۳ و ۶، بیروت، دار احیاء التراث.
  23. ملاصدرا (بی‌تا)، الحاشیه علی الهیات الشفاء‌، تهران، بیدار.
  24. ملاصدرا (۱۳۸۷)، المظاهر الالهیه، تهران، بنیاد حکمت صدرا.
  25. نصیر الدین طوسی (۱۳۷۱)، الجوهر النضید، قم، بیدار.