بررسی تطبیقی براهین درون نگرانه ملاصدرا و جان فاستر بر تجرد نفس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

3 دانشیار گروه فلسفه غرب دانشگاه اصفهان

چکیده

برخی از فلاسفه، انسان را موجودی صرفاً مادی و جسمانی می­دانند و نفس و ذهن نیز از دیدگاه ایشان ماهیتی مادی دارد. در مقابل، دسته­ای دیگر، به جوهری غیرمادی که در تعامل با بدن است باور دارند. ملاصدرا فیلسوف حکمت متعالیه و جان فاستر فیلسوف ذهن معاصر بریتانیایی در دسته اخیر قرار دارند و با تکیه بر دلایلی، به اثبات تجرد نفس پرداخته­اند. در این مقاله به آن دسته از استدلال­های تجرد نفس می­پردازیم که جنبه درون­نگرانه دارند؛ یعنی برهان­هایی که در آنها بر توجه مستقیم انسان به نفس خود یا بر خودآگاهی درونی و غیرمادی او تاکید می­شود. روش این دو فیلسوف در ارائه براهین، متفاوت است؛ بدین معنا که فاستر مستقیماً به آگاهی درونی انسان از حالات ذهنی­اش تمرکز کرده و ملاصدرا، استدلال­ها را بر مقایسه ویژگی­های نفس با بدن استوار نموده است. براهین درون­نگرانه از این جهت کارآمد هستند که می­توانند در عین سادگی، بدون نیاز به مقدمات پیچیده، هر انسانی را به درون خویش ارجاع دهند؛ البته ملاصدرا و فاستر، به اشکالات وارد بر درون­نگری توجهی نکرده­اند. پیش از اقامه این سنخ براهین باید خطاناپذیری دسترسی به حالات ذهنی و صحت شهودهای اولیه اثبات شود. همچنین باید به دستآوردهای تجربی نافی صحت درون­نگری، پاسخ داد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Introspective Arguments of Mullā Ṣadrā and John Foster for the Immateriality of the Soul

نویسندگان [English]

  • Hamid Reza Abdoli Mehrjardi 1
  • foroogh al sadat rahim poor 2
  • Amir Ehsan Karbasizedeh 3
1 PhD Candidate, University of Isfahan;
2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Isfahan;
3 Associate Professor, Department of Western Philosophy, University of Isfahan;
چکیده [English]

Some philosophers consider human and its mind purely material. In contrast, another group believes in an immaterial substance interacting with the body. Mullā Ṣadrā and John Foster, the British philosopher who was his contemporary, are among those who have independently argued for the immateriality of the soul. In this paper, we look at some of their arguments on the immateriality of the soul which are introspective; i.e., the arguments which emphasize direct attention to the soul or the inner and non-material consciousness of man. The methods of the two philosophers in reasoning are different. Foster focuses directly on man's inner awareness of his mental states, and Mullā Ṣadrā bases his arguments on comparing the properties of the soul with the body. Introspective arguments are effective in that they can, easily and without numerous premises, refer any human being to his or her inner self and make him believe in the immateriality of the soul. Of course, Mullā Ṣadrā and Foster did not pay any attention to the problems of introspection. Before putting forward this type of argument, the infallibility of access to mental states and the correctness of initial intuitions must be proven.  
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mullā Ṣadrā
  • John Foster
  • Mind
  • Soul
  • Introspection
  • Immateriality

مراجع

[1] ‏‫ابن سینا، حسین بن عبدالله (1381). الاشارات و التنبیهات، قم، بوستان کتاب.
[2] اکبری، رضا (۱۳۷۶) «رابطه نفس و بدن نزد فیلسوفان پس دکارتى»، فصلنامه حوزه و دانشگاه، شماره 12-11، صص 1-14.
[3] سجادی، سید جعفر (۱۳۷۹). فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
[4] عبدالکریمی، بیژن (1398). «اگزیستانسیالیسم و فیزیکالیسم»، فصلنامه علمی پژوهش­های فلسفی دانشگاه تبریز، شماره 27، صص 163-185.
[5] گلشنی، مهدی (۱۳۸۵). تحلیلی از دیدگاه‌های فلسفی فیزیکدانان معاصر، ویراسته محمد تقی جعفری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[6] مسلین، کیت (۱۳۹۱). درآمدی به فلسفه ذهن، ترجمه مهدی ذاکری، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
[7] ‏‫ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (۱۳۵۴). المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران‏.
[8] ----------- (۱۳۶۰). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح سید جلال­الدین آشتیانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
[9] ‏‫------------ (۱۳۶۳‌). مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران، موسسه تحقیقات فرهنگی‏.
[10] ------------ (۱۳۷۸‌). اجوبه المسائل العویصه، تصحیح عبدالله شکیبا، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
[11] ‏‫------------ (۱۹۸۱). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار احیاء التراث‏، چاپ سوم.
[12] Foster, John (1979). 'In Self-Defence', In G. F. Macdonald, London, Macmillan Education UK, pp. 161-185.
[13] ---------------- (1989). 'A Defense of Dualism', Retrieved June 29, 2019, from https://www.newdualism.org/papers/J.Foster/Defense-of-Dualism.htm
[14] ---------------- (1991). The Immaterial Self: A Defense of the Cartesian Dualist Conception of the Mind, London & New York, Routledge.
[15] Robinson, Hovard (2010). 'John Foster', In The brazen Nose, Britain, Brazen Nose College, pp. 141-142.
[16] Rosenkrantz, Gary (1994). 'Reviewed Work: The Immaterial Self: A Defence of the Cartesian Dualist Conception of the Mind by John Foster', Philosophy and Phenomenological Research, Vol. 54, pp 489-491.
[17] Schwitzgebel, Eric (2019) 'Introspection', The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Retrieved December 21, 2020, from https://plato.stanford.edu/archives/win2019/entries/introspection
[18] Sinclair, Peter (2010). 'John Foster Remembered', in the brazen Nose, Britain, Brazen Nose College, pp. 135-141.
[19] Stoljar, Daniel (2015). 'Physicalism', Stanford Encyclopedia of Philosophy, Stanford: The Metaphysics Research Lab.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 54، شماره 1
شهریور 1400
صفحه 119-103

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار