بررسی تبعیت دلالت از اراده از منظر ابن‌سینا و خواجه نصیر طوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیارگروه فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

برخی از منطق‌دانان بر این باورند که دلالت تابع اراده است و تا اراده‌ای محقق نشود، دلالتی صورت نمی‌گیرد. ابن‌سینا، خواجه نصیر طوسی و دبیران کاتبی از این دسته‌اند. برخی دیگر از بزرگان منطق نظیر قطب‌الدین رازی در این امر به مخالفت برخاسته و دلالت را تنها تابع علم به وضع دانسته‌اند. تتبعات تاریخی نشان می‌دهد که این مسئله از زمان ابن‌سینا و به‌توسط شخص وی مطرح شده است. از این رو تلاش کرده‌ایم که نظر ابن‌سینا به صورت کامل، تقریر و دربارۀ اختلافات دو تن از شارحین بزرگ کلام وی یعنی خواجه نصیر طوسی و قطب رازی داوری شود. عده‌ای از اصولیون به‌نام نیز که در یک مسئلۀ اصولی اختلاف نظر داشته‌اند، استطراداً به این بحث پرداخته و تفسیر دیگری را بیان کرده‌اند و مدعی شده‌اند که مراد عَلَمین (ابن‌سینا و خواجه نصیر) چیزی جز تفسیر آنان نبوده است. این نوشتار در صدد مقایسۀ نظر اصولیان و منطق‌دانان نیست و ذکر پاره‌ای از نظرات در اصول فقه تنها نشان‌دهندۀ وجودِ برداشت‌ها و تفسیرهای دیگر از کلام ابن‌سینا و خواجه نصیر می‌باشد. در این مقاله به شرح و جرح اقوال مشهور پرداخته و نتیجه گرفته‌ایم که در این باب نظر صائب همان قول قطب‌الدین رازی صاحب محاکمات است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Dependence of Denotation on Volition in Avicenna and Khajih nassir Tousi's View’s

نویسندگان [English]

  • Fardin Jamshidi Mehr 1
  • Alireza Kohansal 2
2 Faculty/Ferdowsi University
چکیده [English]

Some logicians as Avicenna, Khaja Nasir al-Din Tusi, and Dabiran Katebi believe that denotation (dilala) is dependent on volition (irada), and as long as there is no volition, there is no denotation. Some others like Qutb al-Din Razi completely reject this idea and maintain that denotation merely depends on “knowledge of designation” (al-ilm bi al-wad’). Some of Methodologicians of jurisprudence have presented a new interpretation of Avicenna and Khaja Nasir al-Din Tusi’s views. This article tires to check these views and shows that Qutb al-Din Razi’s view is right.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • denotation
  • Khaja Nasir al-Din Tusi
  • Volition