بررسی جابه‌جایی معقولات اولی و معقولات ثانی فلسفی و طرح تقسیم‌بندی جدید بر اساس اصالت وجود‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

اصالت وجود، موجب تغییر و جابه‌جایی جایگاه مصادیق معقولات اولی و معقولات ثانی فلسفی می گردد. مقتضاى اصالت وجود آن است که وجود داراى فرد یا افرادى بوده و مابه‌ازای عینی داشته باشد و بر اساس اصالت وجود، نمى‌توان وجود را معقول ثانى فرض کرد که فرد خارجی ندارد. از سوی دیگر بنا بر اصالت وجود، صفات وجود از شئونِ حقیقت وجودند و مانند وجود عینیت و خارجیت خواهند داشت و ماهیات نیز تنها هویت مفهومی داشته و خارجیتی نخواهند داشت. در این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی بررسی و روشن شد که نه می‌توان ادعای جابه‌جایی همگی معقولات را پذیرفت و نه می‌توان مدعی عدم خارجیت وجود و صفات حقیقی وجود شد. بر اساس تأثیرات اصالت وجود بر نحوۀ وجود معقولات و باتوجه ‌به تبیین هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی از معقولات و نیز تفکیک صفات حقیقی وجود از دیگر معقولات، یافته‌های این مقاله به این نتیجه منجر شد که اصالت وجود موجب معقول اول بودن وجود و صفات حقیقی وجود با هر دو تبیین معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی از معقولات می‌گردد. ماهیات نیز با تبیین هستی‌شناختی، معقول ثانی فلسفی و با تبیین معرفت‌شناختی، معقول اول محسوب خواهند شد. عوارض ذاتی وجود، مفاهیم نسبی، اضافی و عدمی نیز بنا بر هر دو تبیین معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی معقول ثانی فلسفی خواهند بود. جابه‌جایی مصادیق معقولات نیز موجب می‌گردد تقسیم‌بندی جدیدی بر اساس اصالت وجود شکل بگیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Exploring the Relocation of Primary and Secondary Philosophical Intelligibles and Proposing a New Classification Based on the Primacy of Existence

نویسندگان [English]

  • Hadi Eftekhar mosayyebi 1
  • Saeed Alizadeh 2
  • Naser Forouhi 3
1 MA, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Science, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Science, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
3 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Science, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

The principle of the primacy of existence leads to a shift and reclassification of primary and secondary philosophical Intelligibles. According to the principle of the primacy of existence, existence must have individuals or concrete counterparts and cannot be considered a secondary Intelligible without a concrete external counterpart. Additionally, based on this principle, the attributes of existence are aspects of the essence of existence and will have concreteness and externality similar to existence itself, whereas essences only have conceptual identities and lack externality. This issue is examined through a descriptive-analytical approach, revealing that neither can the claim of reclassifying all intelligibles be fully accepted, nor can one assert the lack of externality of existence and its true attributes. Based on the effects of the principle of the primacy of existence on the nature of intelligibles and considering the ontological and epistemological explanations of intelligibles, as well as the differentiation between true attributes of existence and other intelligibles, the findings of this paper lead to the conclusion that the principle of the primacy of existence results in existence and its true attributes being primary intelligibles in both epistemological and ontological explanations. Essences are considered secondary philosophical intelligibles from an ontological perspective but primary from an epistemological perspective. Intrinsic attributes of existence, relative, additional, and negational intelligibles will be secondary philosophical intelligibles according to both epistemological and ontological explanations. The reclassification of intelligibles also leads to a new classification based on the principle of the primacy of existence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Primary Intelligibles
  • Secondary Intelligibles
  • Philosophical Intelligibles
  • Classification of Intelligibles
  • Primacy of Existence
آملی، محمدتقی (بی‌تا).  دُرَر الفوائد: تعلیقة على شرح المنظومة للسبزواری. قم: اسماعیلیان.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (ه.ق1404) التعلیقات. تحقیق عبد الرحمن بدوی و محسن بیدارفر. قم: مکتب الإعلام الإسلامی. مرکز النشر.
بدر، حمیدرضا؛ حسینی، سید حجت؛ و فیاضی، غلامرضا. (۱۴۰۰). «بررسی رابطه اقسام معقولات با نظریه اصالت وجود نزد حکمای معاصر». معرفت فلسفی، 18(4پیاپی 72)، 36-25.
بنیانی، محمد. (۱۳۹۹). «تقسیم بندی جدیدی از مفاهیم کلی». فلسفه و کلام اسلامی، 53(1)، 80-65.
جعفریان، مرتضی؛ و فرامرزقراملکی، احد. (پاییز و زمستان ۹۷). «نقد سازگاری نظریه اصالت وجود با معقول دوم انگاری مفهوم وجود». پژوهشهای هستی شناختی، 7(14)، 1-18.
جمالی، مهدی. (۱۳۹۷). «وجود معقول اول یا ثانی بر اساس دیدگاه استاد فیاضی». حکمت اسلامی، 5(4)، 145-127.
جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۷۵)رحیق مختوم(شرح حکمت متعالیه [صدرالدین شیرازی]). تحقیق حمید پارسانیا،. قم: اسراء.
دانش نهاد، محمد؛ و وکیلی، محمدحسن. (۱۴۰۱). «تبیین اشکالات تقسیم بندی معقولات اولی و ثانی بر مبنای اصالت وجود و ثمرات هستی شناسانه آن». فلسفه، 20(2پیاپی 39)، 1-19
زنوزی، عبد الله بن بیرمقلی بابا خان. (۱۳۸۱) .لمعات الهیه. تصحیح جلال الدین آشتیانی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
سبزواری، هادی بن مهدی. (1369). شرح المنظومة(تعلیقات حسن زاده). تحقیق حسن حسن زاده آملی، (ج ۱-5). تهران: نشر ناب.
سربخشی، محمد. (۱۳۹۹). «بازنگری در تعریف و تقسیم معقولات». حکمت اسلامی، 7(3)، 72-51.
سهروردی، یحیی بن حبش. (1372) . مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تصحیح هانری کربن و نجف قلی حبیبی. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی. موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
صدرالدین شیرازی (بی‌تا). محمد بن ابراهیم. الرسائل. قم: مکتبة المصطفوی.
_____ (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ــــــــــ (1363). المشاعر. ترجمۀ بدیع الملک بن امام قلی عمادالدوله و هانری کوربن. تهران: طهوری.
ــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار.
ــــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی صدر المتألهین. تصحیح ناجی اصفهانی، حامد. تهران: حکمت.
ــــــــــ (1378). رسالة فی الحدوث (حدوث العالم). تحقیق حسین موسویان. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــــــ (1382). شرح و تعلیقه صدر المتالهین بر الهیات شفا. تصحیح، نجف حبیبی و محمد خامنه‌ای. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــــــ (1981م).  الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه (ج ۱-9). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قطب الدین‌ شیرازی‌، محمودبن‌مسعود (1392). حکمة الإشراق سهروردی با شرح قطب الدین‌ شیرازی‌ و تعلیقات صدرالمتألهین. تصحیح نجفقلی حبیبی و حسین ضیایی (ج ۱-4). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
طباطبایی، سید محمد حسین. نهایة الحکمة. (1386) تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
ــــــــــ (1416ه.ق). نهایة الحکمة. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی.
ــــــــــ (1428ه.ق). مجموعة رسائل العلامة الطباطبائی. تحقیق صباح ربیعی. قم: باقیات.
علم الهدی، سیدعلی؛ و محمدزاده، مهدی (۱۳۹۸). «ضرورت تقسیم بندی جدید از معقولات بر اساس مبانی حکمت صدرایی». حکمت معاصر، 10(1)، 1-19.)
غفاری قره باغ، سیداحمد (۱۳۹۴). «تبیینی جدید از تقسیم معقولات مبتنی بر حکمت متعالیه». خردنامه صدرا، (79)، 96-83.
‏‫فارابی، محمد بن محمد (1408ه.ق). المنطقیات للفارابی. تصحیح محمد تقی دانش پژوه (ج ۱-3). قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
‏‫ــــــــــ (1970م) کتاب الحروف. تصحیح محسن مهدی. بیروت: دار المشرق.
‏‫فیاضی، غلامرضا (۱۳۸۸). هستی و چیستی در مکتب صدرایی. تحقیق حسینعلی شیدان شید. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
‏‫لاهیجی، عبد الرزاق بن علی (1425ه.ق). شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام (ج ۱-5). قم: مؤسسة الإمام الصادق علیه السلام.
‏‫مدرس طهرانی، علی بن عبدالله (1378). مجموعه مصنفات حکیم مؤسس آقا علی مدرس طهرانی. تصحیح محسن کدیور. تهران: اطلاعات.
‏‫مصباح یزدی، محمد تقی (۱۳۶۰) ایدئولوژی تطبیقی. قم: موسسه در راه حق.
‏‫ــــــــــ (۱۳۶۳). ارزش شناخت، دومین یادنامه علامه طباطبائی. اول، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
‏‫ــــــــــ (1393). تعلیقة علی نهایة الحکمة. قم: موسسه‌ آموزشی‌ و پژوهشی‌ اما‌م‌ خمینی‌ (قدس‌سره‌).
‫مطهری، مرتضی (۱۳۹۰). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. تهران: صدرا.
یزدی، حسین؛ و سعیدی مهر، محمد (۱۳۹۸). «باز تعریف معقول اول بر اساس مفهوم وجود». معرفت فلسفی، 16(3پیاپی 63)(38-29).