علم صدرایی در نسبت با رای انطباق و انقلاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛

چکیده

مسئله ادراک انسان از طریق حصول موجود ذهنی و نسبت حلولی آن با نفس و علم حضوری نفس به موجود ذهنی و انطباق تصویر ذهنی با حقیقت خارجی پاسخی است که از سوی ابن‌سینا در برابر سوال از چگونگی علم به محسوسات خارجی مطرح شده است. این مقاله در پی چرایی تغییر این تحلیل در حکمت متعالیه به نظریه شهود خارج توسط نفس در مرحله اول و تولد موجود ذهنی از نگاه استقلالی به علم حضوری در مرحله دوم است. مابین دوره بوعلی و ملاصدرا فلاسفه‌ای ظهور کرده‌اند که به نظرنویسنده - برخلاف نظر مشهور- اهتمام به رفع اشکال از رای بوعلی داشته‌اند و برایشان رقیب نظریه بوعلی نبوده است لکن به آراء ایشان نیز اشکالات دیگری وارد است. نگارنده برای بررسی چرایی پیش گفته به سیر تاریخی اما نقادانه این آراء از بوعلی تا صدرالمتالهین می پردازد و چرایی تغییر مختصات تحلیل شناخت محسوسات خارجی در فلسفه ملاصدرا مورد واکاوی قرار می­گیرد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sadraean Epistemology and the Doctrines of Correspondence and Revolution

نویسنده [English]

  • HOSSEIN YAZDI
Assistant Professor, Department of Philosophy, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The problem of human perception through some mental being and its immanent relation with the soul and the latter’s presential knowledge of the mental being and the correspondence between the mental being and the external reality is indeed the very answer given by Avicenna to the question of the mechanism of the acquisition of knowledge of the external sensory objects. This essay seeks to explain why this analysis changes in Transcendent Theosophy into the theory of intuition by the soul, in the first stage, and the birth of the mental being from the independent notion of the presential knowledge, in the second stage. Amid the era of Avicenna and the era of Mulla Sadra, some philosophers emerged who were devoted to answering the objections against Avicenna’s stance, according to the author’s view, against the mainstream interpretation. The stance of these philosophers was not indeed the rival of Avicenna’s stance though certain objections can be levelled against their stance either. To study the reason of the aforementioned why, the author provides a historical sketch of these ideas from Avicenna to Mulla Sadra in a critical way and assays the reasons of the change in the coordinates of the analysis of the knowledge of the external sensory objects in Mulla Sadra’s philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • Avicenna
  • Mental Being
  • Correspondence
  • Reflection
  • Knowledge
  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، تهران، حکمت، 1364ش.
  2. ابن سینا، حسین، الاشارات والتنبیهات، ج3، تحقیق مجتبی زارعی، قم، بوستان کتاب، 1387ش.
  3. ـــــــ ، الاهیات شفا، به کوشش ابراهیم مدکور، تهران، ناصرخسرو، 1363ش.
  4. ـــــــ ، التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت، مکتبه الاعلام الاسلامی، 1403ق.
  5. ـــــــ ،‌ المنطق ، من کتاب الشفاء، تقدیم ابراهیم مدکور، قم، کتابخانه نجفی مرعشی، 1404ق.
  6. بغدادی، ابوالبرکات هبه الله، المعتبر فی الحکمه، ج2، اصفهان، دانشگاه اصفهان، 1375ش.
  7. تفتازانی، مسعود بن عمر، شرح المقاصد فی علم الکلام، ج1، بیروت، شریف الرضی، 1409ق.
  8. جوادی، محسن، وجود ذهنی از دیدگاه ملاصدرا، دو فصلنامه علمی پژوهشی حکمت صدرایی، (1/1)، 1391.
  9. جوادى آملى، عبداللّه، رحیق مختوم، قم، نشر اسرا، 1393ش.
  10. حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقا، به کوشش حسن حسن زاده آملی، قم، موسسه نشر اسلامی، 1425ق.
  11. دشتکی شیرازی، صدرالدین، الحاشیه علی الشرح الجدید للتجرید، نسخه خطی، تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، بی‌تا.
  12. دشتکی شیرازی، غیاث‌الدین منصور، اشراق هیاکل النور لکشف ظلمات شواکل الغرور، تهران، میراث مکتوب، 1382ش.
  13. ـــــــ ، کشف الحقایق المحمدیه فی شرح الحقایق المحمدیه، نسخه خطی، تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، بی‌تا.
  14. ﺳﺒﺰواری، ﻣﻼﻫﺎدی، ﺷﺮح اﻟﻤﻨﻈﻮﻣﻪ، ج2، ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺗﻌﻠﻴﻖ ﺣﺴﻦ زاده آﻣﻠﻲ، تهران، ﻧﺎب، 1432ق.
  15. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، دار احیاء تراث العربی، 1981م.
  16. ـــــــ ، الشواهدالربوبیه فی المناهج السلوکیه، به کوشش جلال الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، 1380ش.
  17. طباطبایی، محمد حسین]علامه[، بدایه الحکمه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1428ق.
  18. ـــــــ ، نهایه الحکمه، قم، موسسه نشر اسلامی، 1424ق.
  19. لاهیجی، عبدالرزاق، شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، ج1، قم، موسسه امام صادق ع، 1425ق.
  20. مصباح یزدی، محمدتقی، شرح نهایه الحکمه، ج2، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، 1376ش.
  21. مطهری، مرتضی، درسهای اسفار، ج1، تهران، صدرا، 1393ش.
  22. ـــــــ ، شرح مبسوط منظومه، تهران، صدرا، 1380ش.
  23. ـــــــ ، مجموعه آثار، ج9، تهران، صدرا، 1375ش.
  24. ـــــــ ، مجموعه مقالات فلسفی، تهران، صدرا، 1381ش.