«هویت فردی» و مبانی انسان‌شناختی آن در اندیشه ابن‌سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه اصفهان،

چکیده

امروزه «هویت فردی» یکی از مهم­ترین و چالش برانگیزترین مسائل در حوزه علوم انسانی به‌شمار می­رود. در میان فلاسفه­ای که به این مسئله پرداخته­اند، بررسی دیدگاه ابن­سینا از اهمیت والایی برخوردار است؛ چرا که با اهتمام ویژه به «نفس» و «بدن» و عدم غفلت از یکی به نفع دیگری، ساختار وجودی انسان را هم به لحاظ بالینی و هم به لحاظ مباحث نظری مطالعه کرده است. در پژوهش حاضر از زاویه­ای بدیع مبانی انسان­شناختی ابن­سینا از جمله «ترکیب ساحت وجودی انسان از نفس و بدن»، «حدوث نفس»، «دوگانگی نفس و بدن» و «ارتباط متقابل نفس و بدن» در جهت استنباط مباحث پیرامون هویت فردی بازخوانی می­گردد. یافته­های این پژوهش حاکی از آن است که مبانی انسان­شناختی مذکور، ظرفیت مناسبی برای تبیین مباحثی چون «مفهوم­شناسی هویت فردی»، «مباحث مربوط به "خود" و تفاوت آن با هویت فردی»، «ویژگی­های ایجابی و سلبی هویت فردی»، «شرح هویت منسجم»، «مؤلفه­های سازنده هویت فردی» و «فرآیند شکل­گیری آن» را دارد و می­تواند مباحث مذکور را به شیوه عقلانی ، تفهیم نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of Avicenna's Views on Personal Identity and its Anthropological Foundations

نویسندگان [English]

  • aysooda hashempour 1
  • foroogh al sadat rahim poor 2
1 Ph.D. Student of Transcendental Philosophy, University of Isfahan;
2 Associate Professor of Islamic Philosophy and Theology, University of Isfahan;
چکیده [English]

Nowadays, the issue of personal identity is one of the most important and challenging issues in philosophy and humanities. Among the philosophers who have dealt with this issue, Avicenna is of high importance, because he has studied the existential structure of human beings both clinically and theoretically and intellectually with special attention to self and body. In this research, Avicenna's philosophical anthropological foundations, such as the non-eternity of the soul, the soul and body dualism and the interrelationship of the soul and body, are reread in order to infer some views about personal identity. The findings of this study indicate that the aforementioned anthropological foundations have a very good capacity to explain topics such as conceptualization of personal identity, topics related to self and its difference with personal identity, characteristics of personal identity, constructive components of personal identity, and the process of its formation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • Personal Identity
  • Body
  • Soul
  • Soul-Body Dualism

مراجع

  1. ابن­ سینا، حسین­ بن عبدالله، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی، 1363.
  2. ــــــــــــــــــــــــــ ، النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش محمدتقی دانش پژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1364.
  3. ــــــــــــــــــــــــــ ، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن­زاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1375.
  4. ــــــــــــــــــــــــــ ، الاشارات و التنبیهات، قم، دفتر نشر کتاب، 1379.
  5. ــــــــــــــــــــــــــ ، رساله نفس، تصحیح و مقدمه: دکتر موسی عمید، همدان، انجمن آثار و مفاخر دانشگاه بوعلی سینا، 1383.
  6. ــــــــــــــــــــــــــ ، القانون فی الطب، تصحیح عبدالرحمن شرفکندی، تهران، سروش، 1389.
  7. ـــــــــــــــــــــــــ ، الهیات از کتاب شفا، ترجمه ابراهیم دادجو، تهران: امیرکبیر، 1390.
  8. ـــــــــــــــــــــــــ ، عیون الحکمه، قم، انتشارات بیدار، 1400 ق.
  9. ــــــــــــــــــــــــــ ، الطبیعیات من کتاب الشفا، تصحیح ابراهیم مدکور، مصر، الهیئه المصریه العامه للکتاب، 1975 م.
  10. ــــــــــــــــــــــــ ، کتاب السیاسه، قاهره، دارالعرب، 1985 م.
  11. ـــــــــــــــــــــــــ ، احوال النفس، محقق: احمد فواد اهوانی، پاریس، داربیبلیون، 2007 م.
  12. ـــــــــــــــــــــــــ ، مجموعه رسائل، قم، نشر بیدار، بی­تا.
  13. ایلخانی، محمد، «اصل فردیّت و نظریه کلیات در آثار بوئثیوس»، نامه فرهنگ، سال 6. ش 2، صص 276- 256، 1375.
  14. البخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، بی­تا.
  15. پیترز، تد، بازی در نقش خدا؟ جبرگرایی ژنتیک و آزادی و اختیار بشر، ترجمه عبدالرضا سالار بهزادی، تهران، نشر نی، 1395.
  16. جهامی، جیرار، موسوعه مصطلحات ابن­سینا، بیروت، مکتبه لبنان ناشرون، 2004 م.
  17. حقانی زنجانی، حسین، براهین ابن­سینا در اثبات وجود روح، ماهنامه مکتب اسلام، ش 9، 1379.
  18. دیباجی، سید محمدعلی، «نوآوری­های ابن­سینا در علم­النفس»، پژوهش­های فلسفی- کلامی، سال هشتم، ش 1، صص 89- 53، 1385.
  19. ذاکری، مختار، مفهوم­پردازی هویت و کاربرد آن در تعلیم و تربیت؛ پژوهشی پدیدارشناسانه، رساله دکتری در دانشگاه شیراز، دنشکده علوم تربیتی و روانشناسی، 1394.
  20. سیاسی، علی­اکبر، نظریه­های شخصیت یا مکاتب روانشناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1379.
  21. شاملو، سعید، مکتب­ها و نظریه­ها در روانشناسی شخصیت، تهران، رشد، 1388.
  22. گل­محمدی، احمد، جهانی شدن فرهنگ و هویت، تهران، نشر نی، 1381.
  23. گودرز بیدکرپه، حسینعلی و دیگران، «امکان تغییر مزاج و نقد نظریه جبرگرایی ژنتیک»، پژوهش‌های علم و دین، ش 21، صص 266- 249، 1399.
  24. لطف آبادی، محسن، «بازخوانی نظری مفهوم هویت»، خردنامه، ش 10، صص 65- 53، 1392.
  25. ملکیان، مصطفی، سلسله جزوات درسگفتاری «مرگ و جاودانگی 1»، تهران، مؤسسه امام صادق (ع)، 1374.
  26. موسوی نسب، سید محمدرضا، «ثبات و تغییر شخصیت»، مجله معرفت، ش 112، صص 108- 89، 1386.
  27. هاشم­پور، آیسودا؛ رحیم­پور، فروغ­السادات، «نقش عوامل غیر اکتسابی در شکل­گیری هویت فردی از دیدگاه ابن­سینا»، فلسفه، سال 49، ش 1، صص 260- 239، 1400 ش.
  28. Crabbe, James, from soul to self, London, Routledge, 1999.
  29. Paranjpe Anand. C, In Search Of Identity, New York, Ahalsted press book, 2002.
  30. Sorabji, Rechard, Self, Oxford university press, 2006.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 55، شماره 1
شهریور 1401
صفحه 236-215

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار