بررسی مبنایی اصالت وجود و اصالت ماهیت در تبیین ماهیت نداشتن واجب الوجود؛ باتکیه بر دیدگاه صدرالمتألهین و علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فلسفه وکلام اسلامی دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

مسئله پژوهش حاضر تبیینِ نقش اصالت وجود و اصالت ماهیت در تعیین ماهیت ‌پذیری و یا عدم ماهیت پذیری واجب‌الوجود است؛ پرسش اصلی عبارت است از اینکه به پشتوانه کدام یک از مبانی؛ اصالت وجود یا اصالت ماهیت؛ می‌توان تفسیرِ متقن و مبرهن‌تری از عدم زیادت وجود بر ذات واجب و عدم ماهیت‌پذیری واجب الوجود اقامه نمود. با روش توصیفی تحلیلی پس از واکاوی تمایز یا عدم تمایز میان اقتضاپذیری و علیت ذاتِ واجب الوجود و همچنین با تکیه بر حیثیت تقییدیه و یا تعلیلیه مشخص خواهد شد کدام یک از مبانی در اثبات نزاهت حق تعالی از ماهیت کارآمدتر است. اما با توجه به دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی در نگاه اولیه اختلاف مبنایی در تفسیر نزاهت حق تعالی از ماهیت مطرح شده است اما آنچه در این نوشتار بدان پرداخته شده این است که انتقاد علامه طباطبایی نسبت به ساختار یکی از استدلال‌های ملاصدرا در راستای ماهیت‌ناپذیری حق‌تعالی از ماهیت وارد شده و با توجه به مبنای اصالت واقعیت، نیز می‌توان محتوای نظر علامه را در موافقت با نظر ملاصدرا دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Fundamental Assessment of the Role of the Primacy of Existence and the Primacy of Quiddity in Explanation of Necessary Being's Not Having Quiddity Focusing on Viewpoints of Mulla Sadra and Allameh Tabatabaei

نویسندگان [English]

  • ali mostajeran 1
  • mohammad bidhendi 2
1 Ph.D. Student, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Isfahan.
2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Isfahan.
چکیده [English]

The current essay seeks to explain the role of the doctrines of “the primacy of existence” and “the primacy of quiddity” in the determination of whether or not the Necessary Being is capable of having quiddity. The main question is which doctrine, whether the primacy of existence or the primacy of quiddity, can aid us to provide a more dependable and rationally grounded interpretation of the identity of the existence and quiddity in Necessary Being and the impossibility of its having quiddity in addition to existence. Using a descriptive-analytic method, after an exploration of the distinction or indistinction between the potentiality and causality in the nature of the Necessary Being and also referring to the notions of the conditional or causal dimensions, we will show which doctrine is more efficient in proving the divine purity of the Lord in having quiddity. However, some scholars have superficially suggested that there is a fundamental difference between the viewpoints of Mulla Sadra and Allameh Tabatabaei regarding the absence of quiddity in God. This essay has sought to show that Allameh Tabatabaei's criticism addresses the structure of one of Mulla Sadra's arguments regarding the impossibility of having quiddity on the part of the Lord and, given Allameh's belief in the doctrine of "the primacy of reality", the content of Allameh's view can be seen as in line with Mulla Sadra's view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • Allameh Tabatabaei
  • The Primacy of Existence
  • The Primacy of Quiddity

مراجع

  1. ابن سینا محمد، الاشارات والتنبیهات، تصحیح:کریم فیضی، قم، انتشارات مطبوعات دینی، 1384.

2.ــــــــــــــ . الالهیات الشفاء،تصحیح:ابراهیم بیومی مدکور،قم، انتشارات ذوی القربی،1430ق.

  1. ابن رشد، محمد بن احمد، تهافت التهافت، قاهره، انتشارات دارالمعارف، 1945م.
  2. تهرانی میزراجواد، عارف وصوفی چه می‌گوید؟قم، انتشارات بنیاد بعثت، 1369.
  3. جرجانی، میرسید شریف، شرح المواقف، قم، انتشارات سیدرضی، 1370.
  4. دوانی، محمدبن‌اسعد، سبع رسایل،تصحیح: سید احمد تویسرکانی، تهران، انتشارات میراث مکتوب، 1381.
  5. 7. رازی، فخرالدین محمدبن عمر، المباحث المشرقیه فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم، انتشارات بیدار، 1411.
  6. رازی، قطب الدین، شرح المطالع فی المنطق، قم، انتشارات نجفی، بیتا.
  7. طوسی، خواجه نصیر، شرح الاشارات و التنبیهات، تصحیح: کریم فیضی، قم، انتشارات مطبوعات دینی، 1384.
  8. طباطبایی، سیدمحمدحسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم، انتشارات صدرا، بیتا.
  9. عبودیت،عبدالرسول، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، تهران، انتشارات سمت، 1393.
  10. فارابی محمد بن محمد، شرح فصوص الحکمه،تصحیح: سیدجلال الدین آشتیانی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1387.
  11. فیاضی غلامرضا، هستی و چیستی در مکتب صدرایی، تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1392.

14.کشفی عبدالرسول، بررسی معانی گوناگون اصالت وجود و اعتباریت ماهیت در نظام صدرایی، نشریه پژوهشهای هستی شناختی، 1391. قم.

  1. محمدبن ابراهیم، صدرالدین شیرازی، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1378ق.

16.ـــــــــــــ . شرح الرساله المشاعر، تصحیح: سیدجلال الدین آشتیانی، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1376.

17.ـــــــــــــ . الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه،تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، قم، انتشارات بوستان کتاب، 1391.

18.ــــــــــــــ . المظاهرالالهیه، تصحیح: سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، انتشارات بوستان کتاب، 1389.

19.ـــــــــــــــ . الرسایل، قم، مکتبه المصطفوی، (بیتا).

  1. مصطفوی زهرا، نگاهی جدید به مقدمات، جایگاه و آثار بحث زیادت وجود بر ماهیت، نشریه خردنامه صدرا، 1391، تهران.
  2. موسوی اعظم سیدمصطفی، علیت تحلیلی و کاربردهای آن در حکمت متعالیه، نشریه حکمت صدرایی، 1391، تهران.
  3. میرداماد محمدبن محمد، التقدیسات،تحقیق: عبدالله نورانی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی،1381.
  4. ایجی، عبدالرحمن، المواقف، قم، انتشارات سیدرضی، 1370.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 55، شماره 1
شهریور 1401
صفحه 177-155

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار