تأثیر فلسفه اسلامی بر اندیشه و روش کلامی ابن‌میمون(با محوریت روش‌شناسی کلام فلسفی در دلالة ‌الحائرین)

نوع مقاله : روش شناسی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

موسی­ بن­ میمون، متکلم برجسته یهودی در اندیشه فلسفی-کلامی خود، به ­شدّت تحت ­تأثیر حکیمان مسلمان بوده است. نوشتار حاضر، به طرح و اثبات این­ ادعا پرداخته که کتاب دلالة الحائرین، متعلّق به جریان «کلام ­فلسفی» است که در آن، آموزه­ های دینی یهود با قواعد فلسفی درهم آمیخته و تلاش شده است که مدعیات کلامی به­ روش عقلی - فلسفی، تأویل وتبیین­ گردد. سعی فلسفی ابن ­میمون برای ساماندهی کلام ­یهودی، با الهام از اندیشه و روش حکمای مسلمان، مؤثر واقع ­شد و تحوّلی شگرف در ساختار و روش علم کلام ایجادکرد. روش کلام­ فلسفی ابن­ میمون، از شاخصه­ های ویژه‌ای برخوردار است که واکاوی آنها علاوه­ بر نقش راهبردی در آموزش الهیات و تفهیم نظریات کلامی، درتبیین ساختار این مکتب، اهمیت بسزایی دارد. استنباط و تحلیل این مؤلفه­ ها از قبیل: طرح مباحث هستی ­شناختی و امور عامه در اثر کلامی؛ استخدام قواعد منطقی و حِکمی در تبیین مسائل اعتقادی؛ استدلال­گروی و کار بست شیوه برهانی؛ استفاده از تأویل به مثابه روش؛ حجیّت عقل وغلبه عقلانیت بر نقل­ گرایی در اثبات مدعیات کلامی، از مهمترین یافته­ های این­ پژوهش به­شمار می­آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Impact of Islamic Philosophy on the Theological Thought and Method of Maimonides (Focusing on the Methodology of Philosophical Theology in Guide of the Perplexed)

نویسنده [English]

  • mahdi ganjvar
Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Isfahan;
چکیده [English]

Maimonides was strongly influenced by Muslim sages in his philosophical-theological thought. The present essay aims at proving the claim that Maimonides’s book "Guide of the Perplexed" belongs to the "philosophical theology" movement. In his book, Maimonides intertwines Jewish religious teachings with philosophical rules and tries to explain theological claims in a rational-philosophical method. Inspired by the thought and method of Muslim scholars, Maimonides's philosophical endeavor to organize Jewish theology was effective and brought about a dramatic change in the structure and approach of theology. A critical study of components such as ontological issues and general principles of metaphysics in theological works, applying logical and philosophical rules to explain doctrinal issues, reasoning and application of the argumentative method, use of interpretation as a method, the validity of reason, and the dominance of rationality over narration in proving theological claims are among the most important findings of this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Maimonides
  • Guide of the Perplexed
  • Philosophical Theology
  • Methodology
  • Ontology

مراجع

  1.  

    1. قرآن ­کریم.
    2. عهد عتیق، ترجمه: پیروز سیار، تهران، هرمس، نشر نی، 1397.
    3. ابن­سینا، حسسین بن عبدالله، المبدأ و المعاد، تهران، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل، 1363.
    4. ابن­میمون، موسی­بن­میمون، دلالۀ الحائرین، تصحیح و مقدمه: دکتر حسین آتای، آنکارا، مکتبه الثقافه الدینیه، 2007م.
    5. ابن­الندیم، محمدبن اسحاق، الفهرست، تحقیق رضا تجدد، تهران، انتشارات مروی، 1350.
    6. تبریزی، ابوعبدالله، شرح بیست و پنج مقدمه در اثبات باری تعالی از کتاب دلالة الحائرین ابن میمون، به اهتمام مهدی محقق، ترجمه: سیدجعفر سجادی، تهران، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل با همکاری دانشگاه تهران،1360.
    7. خواص، امیر، «اندیشه‌های دینی موسی­بن­میمون با تأکید بر کتاب دلالةالحائرین»، معرفت ادیان، سال دوم، شماره اول، زمستان ١٣٨٩، صص41-٢1، 1389.
    8. دکارت، رنه، گفتار در روش به­کاربردن عقل، ترجمه: محمدعلی فروغی، تهران، پیام، 1355.
    9. رازی، ابوحاتم احمدبن حمدان، أعلام النّبوه، تصحیح و تحقیق: صلاح الصاوی و غلامرضا اعوانی، تهران، انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران،1397ق
    10. راغب اصفهانی، حسین بن­محمد، مفردات الفاظ­ قرآن، تحقیق: صفوان عدنان، بیروت، دارالعلم، 1416ق.
    11. سلطانی، ابراهیم و نراقی، احمد، کلام فلسفی. تهران، صراط، 1384.
    12. صادقی حسن‌آبادی، مجید؛ عطایی­نظری،حمید، «ملاک‌ها و ویژگی‌های مکتب فلسفی در شیعه با رویکرد به آثار فیاض لاهیجی». فصلنامه اندیشه دینی. شماره 44، صص2-32، 1391.
    13. صدر، محمدباقر، المعالم الجدیدة للأصول(طبع قدیم)، تهران، مکتبه النجاح، 1395ق.
    14. طباطبائی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه: محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
    15. فارابی، ابونصر محمد بن محمد، احصاءالعلوم، ترجمه: حسین خدیوجم، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1348.
    16. فارابی، ابونصر محمد بن محمد، السیاسه المدنیه، بیروت، مکتبه الهلال، 1996م.
    17. فارابی، ابونصر محمد بن محمد، آراء اهل المدینه الفاضله، مقدمه و تعلیق: علی بوملحم، بیروت، مکتبه الهلال، 1995م.
    18. فرامرز قراملکی، احد، «معرفی و نقد اجمالی زبان دین»، فصلنامه قبسات، زمستان 1375، شماره2، صص 134- 138، 1375.
    19. قاسمی، اعظم؛ یونسی، آریا، «فخر رازی: خاستگاه کلام فلسفی»، فصلنامه جستارهای فلسفه دین، پاییز و زمستان 96، ش 14، صص 121- 147، 1396.
    20. قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، به اهتمام: بهمن دارائی، تهران، دانشگاه تهران، 1372.
    21. کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه: سیدجواد طباطبایی، تهران، کویر،1380.
    22. گنجور، مهدی، «نقش ابواسحاق ابراهیم نوبختی در پیدایش "کلام فلسفی" شیعه (با تأکید بر کتاب الیاقوت فی علم الکلام)»، فصلنامه اندیشه نوین دینی، سال چهاردهم، بهار 1397، شماره 52، صص101-120، 1397.
    23. گندمی نصرآبادی، رضا، «نقد روش شناختی مقایسه دیدگاه ابن میمون و قاضی سعید قمی»، اندیشه نوین دینی، پاییز 1390، شماره 26، صص 209-230، 1390.
    24. محمدرضایی، محمد، «نگاهی به زبان دین»، فصلنامه قبسات، زمستان 1381، شماره25، صص 3-15، 1381.
    25. محمودی، مریم السادات، فتح الله مجتبایی و طاهره حاج ابراهیمی، «ابن­میمون و روش مواجهه با آیات تشبیهی عهدعتیق»، جستارهایی در فلسفه و کلام، سال پنجاهم، شماره ١، شمارۀ پیاپی 100، بهار و تابستان ١٣٩٧، صص 91- ۱۰۸، 1397.
    26. موسوی بجنوردی محمدکاظم، دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد 5، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، 1373.
    27. ولفنسون، اسرائیل، موسى­بن­میمون؛ حیاته و مصنفاته‏. مقدمه: شیخ مصطفی عبدالرزاق، مصر، مطبعة‌ لجنة‌ التا‌لیف‌ و الترجمه‌ و النشر، 1936م.
    28. Hyman, A., Eschatological themes in medieval Jewish philosophy, Milwaukee, Marquette University press, 2002.
    29. Ivry, A.L., Maimonides Guide of the Perplexed, Chicago, University of Chicago Press, 2021.
    30. Nasr, S.H. and Leaman, O., History of Islamic philosophy, Routledge, Oliver Leaman, 2013.
    31. Roth, Leon, Spinoza, Descartes & Maimonides, New York, Copyright status reviewed by UF staffs, 1963.
    32. Rudavsky, T. M. Maimonides (Blackwell great minds 12), UK, Willy and BlackWell, 2010.
    33. Seeskin, K. ed., The Cambridge Companion to Maimonides, Cambridge University Press, 2005.
    34. Shatz, D., Maimonides’ Moral Theory. The Cambridge Companion to Maimonides, pp.167-192, 2005.
    35. Strauss, L. (1997). Philosophie und Gesetz Beiträge zum Verständnis Maimunis und seiner Vorläufer, Springer: Verlag GmbH Deutschland, 1935. https://doi.org/10.1007/978-3-476-03541-7_1

    (به نقل از خواص، امیرT «اندیشه‌های دینی موسی­بن­میمون با تأکید بر کتاب دلالةالحائرین»، معرفت ادیان، سال دوم، شماره اول، زمستان ١٣٨٩، ص27)

    1. Trepp, L. and Laier, K.H., Die Juden: Volk, Geschichte, Religion, Hamburg, Sachbuch, 1998.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 55، شماره 1
شهریور 1401
صفحه 132-111

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار