تحول نفس در مسیر سعادت از منظر فارابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

صاحبان اندیشه دیدگاه‌های مختلفی را در باب کمال نفس ارائه داده‌اند و سعی در کشف حقیقت آن داشته‌اند. فارابی تصویر جامعی از تحولات نفس در انسان سعادتمند را در خلال کسب فضائل ترسیم می‌کند و با استدلالات فلسفی، حقایق دینی پیرامون سعادت را به تحریر در می‌آورد. او غایت آدمی را در دستیابی به سعادت قصوایی می‌داند که از رهگذر کسب فضائل در عالم طبیعت محقق می‌گردد. گرچه نفس به مدد ماده و قوای مادی امکان دستیابی به سعادت را دارد ولی سعادت نهایی او در بی‌نیازی از همان ماده و عوارض و آن می‌داند. او گرچه از عقل به عنوان ابزاری برای نفس در جهت دستیابی به سعادت بهره می‌برد، اما در نهایت سعادت را صرفاً عقلی نمی‌داند بلکه با بهره‌گیری از قدرت تفکر در انجام اعمال متناسب اخلاقی و تأمل در افکار و اعمال، حال نفس را در زندگی نخستین و پسین به آگاهی حقیقی او پیوند می‌زند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Al-Farabi on the Soul’s Evolution in the Path of Happiness

نویسندگان [English]

  • reihaneh davoodikahaki 1
  • seyedabbas zahabi 2
  • babak abbasi 3
1 PhD Student in Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Law, Theology and Political Science, Tehran Science and Research, Islamic Azad University, Tehran, Iran,
2 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Law, Theology and Political Science, Tehran Science and Research, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Philosophy, Faculty of Law, Theology and Political Science, Tehran Science and Research, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Having tried to discover the soul’s nature, thinkers have offered different views on the perfection of the soul. Emphasizing the ethical virtues and referring to the philosophical and theological arguments about happiness, al-Farabi depicts a comprehensive picture of the evolution of the happy man’s soul. He considers the man’s goal in achieving happiness through the acquisition of virtues in the natural world. Nonetheless, ultimate happiness is achieved just by releasing earthy attributes. Although al-Farabi uses the intellect as a vehicle for the soul to obtain happiness; finally, he does not consider happiness as a purely rational thing; rather, he believes that using the power of thought as well as rational contemplation are both necessary to acquire appropriate moral thoughts and actions, by which the soul’s first and later life are linked to its true consciousness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Happiness
  • Perfection
  • Soul
  • Virtue
  1. ۱­­. ارسطاطالیس، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه سید ابوالقاسم پورحسینی تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۳.

    ۲. جوادی آملی، عبدالله، فطرت در قرآن، انتشارات اسراء.

    ۳. جوادی، محسن، «تحلیل و نقد نظریه سعادت فارابی»، نامه مفید، ۱۳۸۲، شماره ۳۹، آذر و دی.

    ۴. پایکین، ریچارد؛ استرول، آوروم، کلیات فلسفه، ترجمه سید جلال‏الدین مجتبوی، تهران، حکمت، ۱۳۷۶.

    ۵. داوری اردکانی، رضا، فلسفه چیست؟، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چ دوم، ۱۳۷۴.

    ۶. شهیدی، فاطمه؛ موسویان، سیدحسین؛ یوسف ثانی، سید محمود. «تصحیح و تحقیق آغازه کتاب الحروف فارابی در باب مقوله و جایگاه آن در علوم و صنایع»، جاویدان خرد، ۱۳۹۷(دوره۱۵)، شماره۳۳، شهریور.

    ۷. صبری، علی؛ علوی، سید محمد کاظم، «رابطه سعادت و فضیلت از دیدگاه ارسطو و فارابی»، الهیات تطبیقی، ۱۳۹۵(دوره۷) شماره ۱۶، مهر.

    ۸. علیزاده، روح الله/ ذهبی، عباس، « واکاوی مفاهیم مله و فلسفه در تفکر فارابی»، فلسفه تحلیلی (جستارهای فلسفی- پژوهش‌های فلسفی) ، ۱۳۹۴(دوره۱۱) ، شماره ۲۷، بهار وتابستان.

    ۹. فارابی، محمدبن محمد، آراء اهل المدینه الفاضله،بو ملحم، علی، بیروت، دار والمکتبه الهلال، ۱۳۷۴.

    ۱۰. همو، التحصیل السعاده، بوملحم، علی، بیروت، دار و المکتبه الهلال، ۱۹۹۵.

    ۱۱. همو، التنبیه علی سبیل السعاده، آل یاسین، جعفر، تهران، حکمت، ۱۳۷۱.

    ۱۲. همو، الحروف، مهدی، محسن، بیروت، دارالمشرق، ۱۳۴۹.

    ۱۳. همو، فصول منتزعه، فوزی متری، نجار،تهران، مکتبه الزهرا، ۱۳۶۴.

    ۱۴. همو، السیاسه المدنیه، فوزی متری، نجار، بیروت، المطبعه الکائولوکیه، ۱۹۶۴.

    ۱۵. همو، المنطقیات، مرعشی، محمود، کتابخانه عمومی حضرت آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره)، قم، ۱۴۰۸.

    ۱۶. گمپرتس، تئودور، متفکران یونانی، ج ۲، ترجمه محمدحسن لطفی، خوارزمی، ۱۳۷۵.

    ۱۷. یاسپرس، کارل، افلاطون، ترجمۀ محمد حسن لطفی، خوارزمی، ۱۳۷۵. 

    1. Plato, Plato Complete Works, edited by John M. Cooper and associate editor D. S. Hutchinson, Hackett. (Apology, translated by G. M. A. Grube. Charmides, translated by Rosamond Kent Sprssgue. Crito, translated by G. M. A. Grube. Euthydemus, translated by Rosamond Kent Sprssgue. Gorgias, translated by Donald J. Zeyl. Laches, translated by Rosamond Kent Sprssgue. Meno, translated by G. M. A. Grube. Protagoras, translated by Stanley Lombardo and Karen Bell. Republic, translated by G. M. A. Grube, rev. C. D. C. Reeve,1997.