ادراکات اعتباری؛ گامی در جهت حل نزاع معرفتی کلیفورد و جیمز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، رشته فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران

3 استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛

چکیده

کلیفورد، فیلسوف عقل­گرای حداکثری، باور بدون قرینه­ی کافی را ناموجه و اعتقاد به آن را خطای معرفتی و اخلاقی بشمار می­آورد. جیمز در نزاعی بنیادین با کلیفورد و با فروکاستن معانی صدق و حقیقت به کارآمدی و سودمندی، بر آن است که قطعی­ترین قرینه را می­توان در آثار به­جای مانده از باور یافت. علامه طباطبایی همدلانه با جیمز و در جهت حفظ مصالح عملی، ادراکات اعتباری عملی را معرفی می­کند؛ اما در مخالفت با جیمز و هم­رأی با کلیفورد، برای آن‌ها ارزش صدق و حکایتگری قائل نیست. مقاله حاضر  با توسع در مفهوم اعتباری به «تلقی به قبول کردن» به­گونه­ای که آثار متوقع از باور برآن مترتب گردد، درصدد است، با به کارگیری ادراکات اعتباری (معنای مطرح شده در مقاله) در معرفت نظری ضمن رهایی از موضع ناصحیح و سخت­گیرانه  کلیفورد و بدون ارتکاب به خطای سهل­گیرانه جیمز در فروکاهشی معنای صدق و حقیقت، نیازهای اساسی انسان را در حوزه­ی عقل نظری و با اعتبار ادراکات ضروری مورد نیاز پاسخ در خور برای چالش معرفتی اخلاقی مذکور فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Idrakat Itibari (Constructional Perceptions): A Step towards Resolving the Clifford-James Epistemological Debate

نویسندگان [English]

  • mohammad hosin davoodi 1
  • Nafise Sate 2
  • Alireza Darabi 3
1 PhD Student in Islamic philosophy and Theology. Department of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Philosophy and Islamic Theology, Department of Theology, University of Qom, Qom, Iran.
3 Assistant Professor in Philosophy, Department of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

William .K. Clifford, the strong rationalist philosopher, holds that believing anything upon insufficient evidence is imprudent and it is considered epistemologically and morally wrong. William James in a fundamental debate with Clifford, and by reduction the meaning of truth and reality to efficacy and usefulness, maintains that the most definite evidence can be found in the consequences of a belief. Allameh Tabatabei, while sympathetic towards James and for preserving the practical interests, proposes the theory of idrakat itibari (constructional perceptions); however, contrary to James and in agreement with Clifford, he does not regard any truth and representational value for them.  The present study extends the meaning of idrak itibari (constructional concept) to “considering a belief in an acceptance manner” such that the likely consequences of a belief would be applied for that. By considering the theoretical constructional perceptions, abandoning Clifford’s inappropriate and stringent approach, and also staying away from James’ lenient mistake in reduction of the meaning of truth and reality, the present article aims to focus on human basic needs in the realm of theoretical rationality to provide an appropriate answer for them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Idrakat Itibari (Constructional Perceptions)
  • Insufficient Evidence
  • Truth
  • Practical Requirements
  • Allameh Tabatabaei
  • William James
  • William K. Clifford

مراجع

[1] آذربایجانی، مسعود، (1387). مقاله «بازخوانی نظریه ایمان به مثابه اراده معطوف به باور از ویلیام جیمز»، نشریه پژوهش­های فلسفی- کلامی، سال9، شماره36، تابستان، صص5 تا26.
[2] اصغری، محمد، (1387). مقاله «تلاقی فلسفه پراگماتیسم و پست مدرنیسم در فلسفه ریچارد رورتی»، نشریه معرفت فلسفی، سال22، شماره‌2، زمستان، صص 165 تا194.
[3] پانتم، هیلاری، (1395). پراگماتیسم پرسشی گشوده، ترجمه محمد اصغری، تهران، ققنوس.
[4] پلانتینگا، آلوین، (1383). مفاهیم بنیادی در معرفت شناسی، ترجمه محمد حسین زاده، قم، انتشارات زلال کوثر.
[5] جیمز، ویلیام، (1396). پراگماتیسم، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران، انتشارات علمی ‌فرهنگی.
[6] چهل امیرانی، نگار، (1397)، نظریه اعتباریات و چالش نسبی‌گرایی، قم، انتشارات مرکز بین‌المللی چاپ و نشر المصطفی
[7] چینگل، اندرو، (1395). اخلاق باور استنفورد، ترجمه امیرحسین خداپرست، تهران، ققنوس.
[8] سید فضل­اللهی، سیدصابر، بی­تا، با عینک پراگماتیسم، بی جا.
[9] طباطبائی، محمدحسین،(1387). اصول فلسفه رئالیسم، قم، انتشارات بوستان کتاب.
[10] طباطبائی، محمدحسین،(1364).اصول  فلسفه و روش رئالیسم تهران، انتشارات صدرا
[11] طباطبائی، محمد حسین،(1390ه.ق). المیزان، بیروت، انتشارات‌الأعلمی للمطبوعات
[12] طباطبائی، محمدحسین، (1428ه.ق)، مجموعة الرسائل، قم، انتشارات باقیات
[13] کلیفورد، ویلیام کینگدم،(1394). اخلاق باور، ترجمه: علی قنبریان، تهران، انتشارات درخت زندگی
[14] لموس، نوح، (1397). درآمدی بر نظریه معرفت، ترجمه مهدی نجفی پاک، تهران، نشر مرکز
[15] محمدی­پویا، فرامرز، ضرغامی همراه سعید و دیگران، (1395). مقاله «تبیین جایگاه تفکر انتقادی در وظیفه­گرایی معرفتی اخلاق باور»، نشریه پژوهش­های اخلاقی، سال6، شماره4، تابستان، صص183 تا 211.
[16] مگی، براین،(1390).  فلاسفه بزرگ، ترجمه عزت­‌الله فولادوند، تهران، انتشارات خوارزمی
[17] Clifford, William Kingdom, (1879). The Ethics of Belief, in Lectures and Essays, London: Macmillan.
[18] Clifford, William kingdom, www.New World Encyclopedia.
[19] Frontuto Tony, “A Critique of William K. Clifford's "The Ethics of Belief”, www. dc.cod.edu/essai
[20] James, william, (1907). The Will to believe and other essays in popular philosophy. Longmans Green and co. new York London and Bombay.
[21] James, William, www. Plato. Stanford.edu.
[22] James, William, www. Britannica.com.
[23] The Will to Believe, www. Wikipedia.Org.
[24] Timothy. J. Madigan, (2010). W K Clifford and The Ethics of Belief, Cambridg.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 54، شماره 2
تاریخ انتشار الکترونیکی:8 اسفند 1400
اسفند 1400
صفحه 324-305

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار