تبیین نحوۀ تأثیر نفس بر بدن با رویکرد فلسفۀ ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران؛

چکیده

مسئلۀ ارتباط نفس مجرد با بدن مادی همواره مسئله‏ای غامض و مورد اختلاف فلاسفۀ اسلامی و غربی بوده است. ملاصدرا با تکیه بر مبانی فلسفی خود ارتباط نفس و بدن را متفاوت از فلاسفۀ پیشین و به شیوۀ بدیعی بیان کرده است. اندیشمندان پساملاصدرا تبیین‏های متعددی از دیدگاه وی در باب ارتباط نفس و بدن ارائه داده‏اند. هدف در نوشتار حاضر این است که تبیین دیدگاه ملاصدرا از منظر جدیدی پردازش و توضیح داده شود تا در روشن‏تر شدن و فهم بهتر آن مؤثر واقع شود. بدین منظور تلاش شده است به این پرسش پاسخ داده شود که آیا از طریق تبیین چگونگی تأثیر نفس بر بدن می‏توان فهم بهتر و روشن‏تری از تبیین ملاصدرا نسبت به  تعامل و ارتباط نفس و بدن یافت؟ نتایج تحقیق گواه بر این است که از نظر صدرا بدن همان نفس است و نفس، بدون هیچ مشکلی، می‏تواند بدن را تدبیر کند و بدن از آن متأثر شود، زیرا انسان از نشئات مختلف حسی، خیالی و عقلی برخوردار است و برای هر نشئه بدن متناسب با آن وجود دارد که از مراتب تشکیکی نفس هستند و نفس با هر یک از آن‏ها جوهر واحد محسوب می‏شوند. از این‏رو، صدرا در مسئله نفس و بدن یگانه‏انگار تلقی می‏شود. باور ملاصدرا به واسطه شدن بدن مثالی، روح بخاری و قوای نفس، به‏عنوان حدود میانی، باعث نزدیک شدن نفس و بدن و سنخیت بین آن‏ها می‏شود و برای نفس امکان ارتباط با بدن طبیعی مهیا می‏گردد. این نوشتار، به جهت وضوح بیشتر تبیین‏ دیدگاه ملاصدرا در باب ارتباط نفس با بدن و همچنین در مواجهه ما در عصر حاضر با انکارکنندگان نفس و ارتباط آن با بدن، می‌تواند راهگشا و مفید واقع شود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Mulla Sadra’s View on The Explanation of the Way the Soul Influences the Body

نویسندگان [English]

  • Hossein Mohammadi 1
  • Mahdi Azimi 2
1 Assistant Professor, The Department of Islamic Education, University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran,
2 Associate Professor, The Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran;
چکیده [English]

The problem of the relationship of the incorporeal soul with the corporeal body has always been one of the difficult and controversial issues among Muslim and western philosophers. Relying on his philosophical principles, Mulla Sadra has exposed the body-soul relation in an innovative way. Post-Mulla Sadra thinkers have offered numerous accounts of his view concerning the soul-body relation. This essay aims at the explanation and exposition of Mulla Sadra’s stance from a new perspective so that an effective step to be taken toward its better elucidation and understanding. To this end, an effort has been made to answer the question whether one can reach a better and clearer understanding of Mulla Sadra’s account of the body-soul relation through the explanation of the way that the soul influences the body? The results of the present study show that Sadra believes that the body is identical with the soul and the soul without any problem can manage the body and the latter gets impressed by it, because man enjoys different sensory, imaginary and rational existential spheres and for each one of these spheres there is a body proper to that sphere which belong to the analogically graded levels of the soul and with each one of these levels the soul is considered to be one unique substance. Thus, Sadra is a monist on the soul-body problem. Mulla Sadra’s belief in the mediation of the ideal body, steamy soul and the faculties of the soul as the mediating limits set the ground for the nearness of the soul and body and their essential unity and in this way, the soul is allowed to contact the natural body. This essay due to the further clarification of Mulla Sadra’s view of the soul-body relationship and also in our encounter with the despisers of the soul and its relationship with the body can be influential and useful.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Mulla Sadra
  • Soul-Body Relation
  • Soul
  • Influence of the Soul on the Body

مراجع

[1] ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1368). معاد از دیدگاه حکیم زنوری، تهران، حکمت.
[2] ــــــــــــ (1393). خرد گفت وگو، تهران، هرمس.
[3] ابن سینا، حسین بن عبدالله (1331). رساله نفس، تهران: انجمن آثار ملی.
[4] ــــــــــــ (1364). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، القسم الثانی فی‏الطبیعیات، تصحیح: محمد تقی دانش پژوه، تهران، دانشگاه تهران.
[5] ــــــــــــ (1375). اشارات و تنبیهات، شرح خواجه نصیرالدین طوسی، قم، بلاغت.
[6] ــــــــــــ (1404الف). الشفاء، الطبیعیات، النفس، تحقیق: سعید زاید، قم، مکتبة آیةالله المرعشی.
[7] ــــــــــــ (1404ب). رسالة فی الادویة القلبیة، حلب، معهد التراث العلمی العربی.
[8] ــــــــــــ (1975). شفا، طبیعیات، تصحیح: ابراهیم مدکور، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
[9] ابن عربی، محی الدین (1365). فصوص الحکم، فصّ شیئی، تصحیح: ابوالعلاء عفیفی، لبنان، بیروت.
[10] ــــــــــــ (1405). الفتوحات المکیه، تحقیق: عثمان یحیی، تصدیر: مدکور، ابراهیم، چاپ دوم، الهیئه المصریة العامة للکتاب.
[11] افلاطون (1367). دوره آثار، ترجمه محمد حسن لطفی، تهران: انتشارات خوارزمی.
[12] انصاری شیرازی، یحیی (1387). دروس شرح منظومه، قم، بوستان کتاب.
[13] آش‍ت‍ی‍ان‍ی‌، ج‍لال‌ال‍دی‍ن‌ (1381). ش‍رح‌ ب‍ر زاد‌ال‍م‍س‍اف‍ر م‍لاص‍درا: معاد جسمانی، ج3، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.
[14] بکار، عثمان (۱۳۸۹). طبقه‏بندی علوم از نظر حکمای مسلمان، ترجمه: جواد قاسمی، مشهد، بنیادپژوهش‏های اسلامی.
[15] حسن‏زاده آملی، حسن (1362). دروس معرفت نفس، بی‏جا، علمی فرهنگی.
[16] خدادادی، مصطفی (1395). مزاج شما چیست؟، سرا، چاپ اول، ساری، پارسی.
[17] س‍ه‍روردی‌، ی‍ح‍ی‍ی‌ب‍ن‌ح‍ب‍ش‌ (1396). پرتونامه سلیمانشاهی و بستان‌القلوب، تصحیح و توضیح: بابک عالیخانی، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
[18] شریف، محمد؛ پورجوادی، نصرالله (1362). تاریخ فلسفه در اسلام، دوره 4 جلدی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
[19] ــــــــــــ (1354). المبدأ و المعاد، تصحیح: سیدجلال الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
[20] ــــــــــــ (1360). اسرار الآیات، تهران، انجمن حکمت و فلسفه.
[21] ــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیه، تصحیح و تعلیق: سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
[22] ــــــــــــ (1361). عرشیه، ترجمة محمد خواجوی، تهران، مولی.
[23] ــــــــــــ (1366). الشواهد الربوبیه، ترجمه: جواد مصلح، تهران، انتشارات سروش.
[24] ــــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم، دوره 7 جلدی، چاپ دوم، قم، بیداد.
[25] ــــــــــــ (1381). کسر اصنام الجاهلیه، تصحیح، تحقیق و مقدمۀ: محسن جهانگیری، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
[26] ــــــــــــ (1383). الاسفار الاربعة، بضمیمة تعلیقات سبزواری، تصحیح، تحقیق و مقدمه: مقصود محمدی، باشراف سید محمد خامنه‌ای، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
[27] ــــــــــــ (1387). المظاهر الالهیه، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
[28] ــــــــــــ (1410).  الحکمه المتعالیه فی الاسفار القعلیه الاربعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[29] ــــــــــــ (1419). مفاتیح الغیب، (مع تعلیقات للمولی علی النوری)، قدم له: محمد خواجوی، بیروت، مؤسسۀ التاریخ العربی.
[30] ــــــــــــ (1979). الواردات القلبیة فی معرفه الربوبیه، به کوشش: دکتر احمد شفیعنا.
[31] ــــــــــــ (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت، داراحیاء التراث.
[32] علوی، سید محمدکاظم (1391). تشکیک وجود و قول به تباین در فلسفۀ ابن سینا، خردنامة صدرا، شماره70، زمستان.
[33] کاپلستون، فردریک (1391). تاریخ فلسفه، ترجمه: سید جلال‌الدین مجتبوی، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی: سروش.
[34] مصباح یزدی، محمد تقی (1375). شرح جلد هشتم الأسفار الأربعة، تحقیق و نگارش: محمد سعیدی مهر، جزء اول، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام ‌مینی.
[35] مصلح، جواد (1383). علم النفس یا روانشناسی صدرالمتألهین، ترجمه و تفسیر از سفر نفس کتاب اسفار، تهران، دانشگاه تهران.
[36] مطهری، مرتضی (1374). مجموعه آثار، (شرح مبسوط منظومه)، تهران، صدرا.
[37] واعظی، سید حسین (1377). مراتب نفس از دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا، خردنامه صدرا، شماره 11، بهار.
[38] Jerome, Shaffer (1972). Mind Body Problem, in: The Encyclopedia of Philosophy, vol 5, ed. Paul Edwards, New York, Macmillan Publishing.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 54، شماره 2
تاریخ انتشار الکترونیکی:8 اسفند 1400
اسفند 1400
صفحه 466-447

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار