بررسی و مقایسه آرای ارسطو و فارابی در مسئله خطای حسّی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلامِ اسلامی دانشگاه تهران

2 استادِ گروه فلسفه و کلامِ اسلامی دانشگاه تهران.

3 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

در فلسفه ارسطو و فارابی معرفت از حواسّ آغاز می‌گردد. این رویکرد به اکتسابِ معرفت، با دو چالش مطرح شده توسّط سوفیزم دربابِ ادراکاتِ حسّی _ یعنی «خطای حسّ» و «تفسیرهای متعارض از ادراکاتِ حسّی»_ مواجه می‌شود. ارسطو با تقسیمِ محسوسات به «مختصّ» و «مشترک» و طرحِ مفهوم «شرایط متعادل» و همچنین با طرح دوگانه‌ی «نمود» و «ادراک» تلاش می‌کند به این دو مسئله پاسخ دهد. فارابی نسبت به چالش دوّم موضِعی اتّخاذ نکرده است امّا در بابِ چالش اوّل با تقسیم یقین به «تامّ» و «غیرتامّ» راهکار متفاوتی را ترسیم می‌کند. از منظرِ وی یقینِ ناشی از «ادراکاتِ حسّی» یقین غیرتامّ است و با پایبندی به شرایط سه‌گانه‌ای، می‌توان به یقین‌های حاصل از شهودِ حسّی پایبند بود. به نظر می رسد هیچ‌یک از دو راهکارِ این دو متفکّر در حلّ مسئله خطای حسّی تامّ نیست؛ امّا راهکار ارسطو در تبیین مسئله، قابل دفاع‌تر از نظر فارابی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Aristotle and Fārābī’s Views on Illusion

نویسندگان [English]

  • Keramat varzdar 1
  • Ahad faramarz gharamaleki 2
  • Abd-al- Rasul Kashfi 3
1 PhD Student in Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran,
2 Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran,
3 Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran¸
چکیده [English]

In Aristotle and Fārābī's philosophy, knowledge begins with sense perceptions. This approach to the acquisition of knowledge faces two challenges posed by Sufism, “illusion” and the “the conflicting interpretations of sense perceptions”. Aristotle tries to answer these two questions by dividing sense perceptions into “specific” and “common” ones and proposing the concept of “balanced conditions”, and the duality of “appearance” and “perception”. Fārābī has not taken a position on the second challenge, but he draws a different approach to the first challenge by dividing the certainty into “complete certainty” and “incomplete certainty”. In his view, certainty arising from “sense perceptions” is an incomplete one, and by adhering to the three conditions, one can adhere to the certainties of sense intuition. It seems that neither of the two solutions of these two thinkers is complete in solving the problem; but Aristotle's solution to the problem of “illusion” is more defensible than Fārābī’s.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge
  • Sense Perception
  • Illusion
  • Sufism
[1] افلاطون (1398) مجموعه رسائل افلاطون، ترجمه حسن لطفی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات خوارزمی.
[2] تیلور، س.س (1392) تاریخ فلسفه راتلج، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: نشر چشمه.
[3] سارتن، جرج (۱۳۴۶)، تاریخ علم [علم قدیم تا پایان دوره طلایی یونان]، ترجمه: احمد آرام، تهران: امیرکبیر.
[4] فارابی، ابونصر محمّد بن محمّد (1364) فصولِ منتزعه، تهران: انشتارات مکتبة الزهراء.
[5] ___________(1996) احصاء العلوم، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
[6] ___________ (1433) المنطقیّات للفارابی، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله مرعشی نجفی[ره].
[7] ___________ (1384) سعادت از نگاهِ فارابی: ترجمه تحصیل السعادة، قم: دار الهدی.
[8] ___________ (1995) آراء أهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
[9] ___________ (1405)، الجمع بین رایی الحکیمین، قدّم له و علّق علیه: البیر نصیری نادر، تهران: مکتبه الزهرا.
[10] ___________ (1371) التعلیقات، تصحیح جعفر آل یاسین، تهران: بی جا.
[11] کاپلستون، فردریک چارلز (1388) تاریخ فلسفه، جلد ۱، یونان و روم، مترجم سید جلال­الدین مجتبوی، چاپ هشتم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
[12] Aristotle) 1991(The Complete Works of Aristotle, by Jonathan Barnes, Princeton University press.
[13] Barnes, Jonathan (2000) Aristotle: A Very Short Introduction, Lodon: Oxford University Press.
[14] Black, Irvin) 1961(Truth and Error in Aristotle’s Theory Of Sense Perception, The Philosophical Quarterly, vol.11.Oxford.
[15] Locke, John (1975), An Essay Concerning Human Understanding, Edited with an Introduction by Peter H. Nidd itch, Clarendon press. Oxford.
[16] Ross, David (2004) Aristotle, London: Rouledge.