مرگ فرشتگان از دیدگاه ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه، دانشگاه یاسوج

چکیده

ملاصدرا نخستین فیلسوف اسلامی است که تحت تاثیر روایات اسلامی و عارفان پیش از خود از "مرگ فرشتگان" بحث کرده است. تحلیل مرگ ملائکه بدون پرداختن به قیامت کبری در نظام فکری ملاصدرا ممکن نیست. او از طریق مبانی عرفانی به تحلیل قیامت کبری می­پردازد و بر این اساس مرگ فرشتگان را توجیه­پذیر می­داند. او از دو منظر به تبیین مرگ فرشتگان می­پردازد: نخست؛ فنای اسمائی به تجلی ذات الهی در قیامت کبری. براین اساس در قیامت کبری فرشتگان با تجلی ذات الهی فانی می­شوند. نخستین بار داود قیصری از این منظر به توجیه و تبیین مرگ فرشتگان پرداخته است و ملاصدرا با تفصیل بیشتر به آن می­پردازد. دوم؛ موت صعق که همان بازگشت به عدم خویشتن در ذات الهی است که در قیامت کبری اتفاق می­افتد. تبیین دوم ابداعی ملاصدرا است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mullā-Ṣadrā's View on Death of Angels

نویسنده [English]

  • Seyyed Mostafa Mousavi Azam
Assistant Professor, Department of Philosophy, Yasouj University.
چکیده [English]

Mullā Ṣadrā, being influenced by Islamic traditions and his preceding mystics, is the first Islamic philosopher who has discussed about the "death of angels" in his philosophy. However, without a precise perception of the Major Resurrection, it would be impossible to analyze the death of angels in Ṣadrā's philosophical system. He analyzes the nature of the Major Resurrection through mystical fundamentals, on the basis of which he considers the angels' death to be justifiable. He has elaborated the angels' death from two perspectives: first, nominal annihilation through the manifestation of God's essence in the Major Resurrection. In this analysis, which has been broached earlier by Davoud Gheisari, the angels annihilate with the manifestation of God's essence in the Major Resurrection Day. Second, swooning death (i.e. death by swooning), which represents returning back to the non-existence in the divine essence. This type of death occurs on the Day of Major Resurrection .Ṣadrā, in various instances, has considered the latter type of death as being true for the angels.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Death of Angels
  • Mullā Ṣadrā
  • Perfect Human
  • Swooning Death
  • Major Resurrection
[1] قرآن
[2] ابن ابى الحدید (1378-1383)، شرح نهج البلاغة، 21جلد، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
[3] ابن سینا، حسین بن عبدالله (1383)، الاشارات و التنبیهات، 3 جلد، چاپ اول، قم، نشر البلاغه.
[4] ابن عربى، محیى الدین(1994)، الفتوحات المکیة، 14جلد، چاپ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
[5] ابن عربى، محیى الدین (1422)، تفسیر ابن عربى(تأویلات عبد الرزاق)، 2جلد، چاپ اول، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
[6] ابن عربى، محیى الدین (1946)، فصوص الحکم، 2جلد، چاپ اول، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیة.
[7] ابن عربى، محیى الدین (2003)، کتاب المعرفة، 1جلد، چاپ اول، دمشق، دار التکوین للطباعة و النشر.
[8] ارسطو (1369)، کتاب نفس، ترجمه و تحشیه: ع.م.د، چاپ سوم، تهران: انتشارات حکمت.
[9] افلاطون (1380)، دوره آثار افلاطون، محمد حسن لطفی، 4 جلد، چاپ سوم، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
[10] آملى، سید حیدر (1382)، أنوار الحقیقة و أطوار الطریقة و أسرار الشریعة، 1جلد، چاپ اول، قم، نور على نور.
[11] آملى، سید حیدر (1422)، تفسیر المحیط الأعظم، 7جلد، چاپ سوم، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
[12] امین(بانوى اصفهانى)، سیده نصرت (1361)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، 15جلد، چاپ اول، تهران، نهضت زنان مسلمان.
[13] برسى، حافظ رجب (1422)، مشارق أنوار الیقین، 1جلد، چاپ اول، بیروت، مؤسسة الأعلمى للمطبوعات.
[14] جندى، مؤید الدین (1423)، شرح فصوص الحکم(الجندى)، 1جلد، چاپ دوم، قم، بوستان کتاب.
[15] حر عاملى، محمد بن حسن (1376 )، الفصول المهمة فی أصول الأئمة (تکملة الوسائل)، چاپ اول، قم، ‎مؤسسه معارف اسلامی امام رضا (ع).
[16] حسن زاده آملی، حسن (1392)، شرح فارسی الاسفار الاربعه، ج1-7، قم: بوستان کتاب.
[17] حسن زاده آملى، حسن (1385)، عیون مسائل النفس و سرح العیون فی شرح العیون، چاپ دوم، تهران، موسسه انتشارات امیر کبیر.
[18] دیلمى، حسن بن محمد (1366)، أعلام الدین فى صفات المؤمنین، 1جلد، چاپ اول، قم، موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
[19] سهروردى، شهاب الدین (1375)، رسائل شیخ اشراق، 4جلد، چاپ دوم، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
[20] صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1360)، أسرار الآیات، تهران، انجمن حکمت و فلسفه.
[21] صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1385)، اسرار الآیات ملاصدرا با ضمائم ملا علی نوری، چاپ اول، تهران، انتشارات حکمت.
[22] صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1981)، الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة، 9جلد، چاپ سوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[23] صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1360)، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، 1جلد، چاپ دوم، مشهد، المرکز الجامعى للنشر.
[24] صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1354)، المبدا و المعاد، 1جلد، چاپ اول، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران.
[25] صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1387)، المظاهر الالهیة فى اسرار العلوم الکمالیة، 1جلد، چاپ اول، تهران، بیناد حکمت صدرا.
[26] صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1366)، تفسیر القرآن الکریم، 7جلد، چاپ دوم، قم، بیدار.
[27] صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1366)، شرح أصول الکافی ، 4 جلد، چاپ اول، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[28] صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1363)، مفاتیح الغیب، 1جلد، چاپ اول، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
[29] طالقانى، محمد نعیم (1411)، منهج الرشاد فی معرفة المعاد، چاپ اول، مشهد، آستان قدس رضوی.
[30] طبرانى، سلیمان بن احمد (2008)، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى)، 6جلد، چاپ اول، اردن- اربد، دار الکتاب الثقافی.
[31] طوسی، خواجه نصیرالدین طوسی (1366)، آغاز و انجام، مقدمه و شرح و تعلیقات حسن زاده آملی، چاپ اول، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
[32] طوسى، محمد بن الحسن (1414)، الأمالی، چاپ اول، قم،
[33] غزالى، ابو حامد محمد (بی تا)، إحیاء علوم الدین، 16جلد، چاپ اول، بیروت، دار الکتاب العربى.
[34] فرغانى، سعید الدین (1428)، منتهى المدارک فى شرح تائیة ابن فارض، 2جلد، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[35] فلوطین (1366)، دوره آثار فلوطین، محمد حسن لطفی، 2 جلد، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
[36] فنارى، شمس الدین محمد (2010)، مصباح الأنس بین المعقول و المشهود، 1جلد، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیه.
[37] فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى (1406)، الوافی، چاپ اول، اصفهان.
[38] فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى (1371)، نوادر الأخبار فیما یتعلق بأصول الدین، چاپ: اول، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[39] قیصرى، داود (1375)، شرح فصوص الحکم، 1جلد، چاپ اول، تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى .
[40] کاشانى، عبد الرزاق (1426)، اصطلاحات الصوفیة، 1جلد، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[41] کاشانى، عبد الرزاق (1370)، شرح فصوص الحکم(کاشانى)، 1جلد، چاپ چهارم، قم، انتشارات بیدار.
[42] کاشانى، عبد الرزاق (1426)، لطائف الأعلام فى إشارات أهل الإلهام، 2جلد، چاپ اول، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة .
[43] کلینى، محمد بن یعقوب (1407)، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
[44]مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى (1403)، بحار الأنوار، 110 جلد، چاپ دوم، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[45] مکارم شیرازى، ناصر (1379)، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، 20 جلد، چاپ اول، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب( ع).
[46] میبدى، ابو الفضل رشید الدین (1371)، کشف الأسرار و عدة الأبرار، 10جلد، چاپ پنجم، تهران، انتشارات امیر کبیر.
[47] نسفى، عزیز الدین (1386)، کشف الحقائق، 1جلد، ، چاپ چهارم، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى.
[48] یزدان پناه، یدالله (1388)، مبانی عرفان نظری، چاپ اول، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).