بازخوانی و تحلیل دیدگاه ملاصدرا دربارۀ تصدیق منطقی (با توجه به نظریۀ اصالت وجود)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

ملاصدرا در بسیاری از مباحثی که دربارۀ تصدیق منطقی بیان کرده از همان اصطلاحات و اسلوب منطق­دانان پیشین استفاده کرده است؛ این در حالی است که دو نظریۀ «اصالت وجود» و «اتحاد علم، عالم و معلوم» اقتضا می­کنند تا او مسألۀ «تصور و تصدیق» را در یک دستگاه فلسفی متفاوت با نظام فلسفی جمهور حکما ارائه کند. این مقاله با توجه به نظریۀ اصالت وجود و با استفاده از روش تحلیل متنی، دیدگاه صدرالمتألهین را در تبیین حقیقت تصدیق منطقی بازخوانی کرده و رویکرد او را در مواجهه با دیدگاه منطق­دانان پیشین تحلیل نموده است. در این راستا، این نتیجه به‌دست آمد که ملاصدرا دیدگاه خود را با دو رویکرد متفاوت و در دو سطح مطرح کرده است: یک رویکرد بر اساس مبانی جمهور حکما (رویکرد ماهوی) و رویکرد دیگر بر اساس نظریۀ اصالت وجود و مطابق با مبانی فلسفی خاص او (رویکرد وجودی). همچنین این مطلب حاصل شد که دیدگاه ملاصدر دربارۀ حقیقت تصدیق منطقی، همان دیدگاه فارابی است با تأکید بر این نکته که چنین دیدگاهی صرفاً در رویکرد وجودی ملاصدرا و به پشتوانۀ نظریه­های اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری و اتحاد علم، عالم و معلوم قابل تبیین است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Re-reading and Analyzing Mullā Ṣadrā’s View on Taṣdīq (according to the Theory of the Principality of Existence)

نویسنده [English]

  • Mohammad Hosseinzadeh
Assistant Professor, Dept. of Islamic Philosophy, Iranian Institute of Philosophy (IRIP), Tehran, Iran,
چکیده [English]

Mullā Ṣadrā has used the same terminology and style of the earlier logicians in many of his discussions on logical belief (Taṣdīq); while his two theories, “principality of existence” and “union of the knower and the known”, require that he address the issue to present the problem of “conception and belief” in a philosophical system different from the philosophical system of the sages. According to the theory of principality of existence and using the method of textual analysis, this article has re-read Mullā Ṣadrā’s view in explaining the truth of logical belief and has analyzed his approach in the face of the view of previous logicians. In this regard, it was concluded that Mullā Ṣadrā has expressed his view with two different approaches and on two levels: One approach is based on the principles of earlier logicians (essential approach) and the other approach is based on the theory of the principality of existence (existential approach). It was also argued that Mullā Ṣadrā’s view of the truth of logical belief was the same as Fārābī’s view, emphasizing that such a view was based solely on Mullā Ṣadrā’s existential approach and backed by theories of the principality of existence, the gradation of existence, the substantial motion and the union of the knower and the known.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Belief
  • Taṣdīq
  • The Principality of Existence
  • Quiddity
  • Mullā Ṣadrā

مراجع

[1] ابن­سینا (1381). الإشارات و التنبیهات، تحقیق مجتبی زارعی، قم، انتشارات بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
[2] ـــــــــــــــــــــــــ (1404). الشفاء (المنطق)، به تحقیق سعید زاید، قم، مکتبة آیة الله المرعشى‏، قم.
[3] ـــــــــــــــــــــــــ (1364). منطق المشرقیین و القصیدة المزدوجة فی المنطق، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
[4] ابن­کمونه، سعد بن منصور (1387). شرح التلویحات اللوحیة و العرشیة، تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
[5] ارسطو (1980). منطق‌ ارسطو، تحقیق و مقدمه عبدالرحمن‌ بدوی‌، بیروت‌، دارالقلم.
[6] جرجانی، علی بن محمد، (1427). شروح الشمسیة (حاشیۀ میرسید شریف)، قم، انتشارات مدین.
[7] رازی، فخرالدین (1373) شرح عیون الحکمة، تحقیق احمد الحجازی احمد السقا، تهران، مؤسسة الصادق7.
[8] ـــــــــــــــــــــــــ (1381). منطق الملخص، تقدیم، تحقیق و تعلیق احد فرامرز قراملکی و آدینه اصغری نژاد، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق7.
[9] رازی، قطب الدین (2004). رسالتان فی التصور و التصدیق (الرسالة المعمولة فی التصور و التصدیق)، تحقیق مهدی شریعتی، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[10] ـــــــــــــــــــــــــ (بی­تا). شرح المطالع فی المنطق، قم، انتشارات کتبی نجفی.
[11] ـــــــــــــــــــــــــ (1427). شروح الشمسیة (تحریر القواعد المنطقیة)، قم، انتشارات مدین.
[12] سهروردی، شهاب الدین (1385). المشارع و المطارحات، تصحیح مقصود محمدی و اشرف عالی­پور، تهران، انتشارات حق یاوران.
[13] شهرزوری، محمد بن محمود (1383). الشجرة الإلهیة، جلد اول، تصحیح نجفقلی حبیبی، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
[14] شیرازی، قطب الدین (1369). درة التاج، به کوشش و تصحیح محمد مشکوة، انتشارات حکمت.
[15] ـــــــــــــــــــــــــ (1388). شرح حکمة الإشراق ج1، به انضمام تعلیقات صدرالمتألهین، تحقیق سید محمد موسوی، تهران، انتشارات حکمت.
[16] طوسی، خواجه نصیرالدین، (1367). اساس الإقتباس، تصحیح مدرس رضوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[17] ـــــــــــــــــــــــــ (1375). شرح الإشارات و التنبیهات مع المحاکمات، قم، نشرالبلاغة.
[18] ـــــــــــــــــــــــــ (1405). تلخیص المحصل (به ضمیمۀ رسالۀ افعال العباد بین الجبر و التفویض‏)، بیروت، دار الاضواء.
[19] فارابی، محمد بن محمد (1408). المنطقیات للفارابی، تحقیق و مقدمه محمد تقی دانش­پژوه، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
[20] ملاصدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی (1981). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[21] ـــــــــــــــــــــــــ (1361). ایقاظ النائمین‏، با مقدمه و تصحیح دکتر محسن مؤیدى‏، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی ـ انجمن اسلامى حکمت و فلسفۀ ایران‏.
[22] ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363). رسالة التصور و التصدیق (چاپ شده در ادامۀ کتاب الجوهر النضید)، اشراف: محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار.
[23] ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1378). سه رسالۀ فلسفی (متشابهات القرآن - المسائل القدسیة - اجوبة المسائل)، با مقدمه، تعلیق و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
[24] یزدان­پناه، سیدیدالله (1388). مبانی و اصول عرفان نظری، نگارش سید عطاء انزلی، قم، انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 54، شماره 1
شهریور 1400
صفحه 38-21

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار