محرک غیرمتحرک از منظر ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی، گروه معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

محرک یکی از ارکان حرکت است. ملاصدرا تغایر مبداء، منتهی، مسافت، متحرک و زمان را تغایر مفهومی می‌داند و مصداق آنها را واحد شمرده است ولکن همه فیلسوفان و ملاصدرا به تغایر مصداق محرک قائل هستند. انفکاک حرکت از محرک در همه اقسام آن ضروری است، برخلاف حرکت و متحرک که تنها در حرکات عرضی انفکاک دارند. در حرکت جوهری دوگانگی حرکت و متحرک تبدیل به وحدت می­شود و تنها در اعراض حرکت از متحرک منفک است و به عنوان وصف تلقی می­شود. در حرکت جوهری متحرک حرکت را بالذات دارد و بین حرکت و متحرک فاصله نیست و این متحرک مبداء حرکت در اعراض است. گرچه حرکت در جوهر ذاتی متحرک است ولی بی­نیازی حرکت از علت را موجب نمی­شود بلکه برعکس نیاز حرکت به علت شدیدتر است. در این نوشتار ابتدا مغایرت حرکت و متحرک اثبات می­شود. سپس برهان­های هفت­گانه فخررازی بر ضرورت وجود محرکی مغایر با متحرک مطرح می­شود و اختلاف نظرهای ملاصدرا با فخررازی احصاء می­گردد و با استفاده از ظرفیت حرکت جوهری محرک غیرمتحرک اثبات می‌شود. در این میان تقریرها و نقدهای استاد مطهری براساس علم جدید بیان می­گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Mulla Sadra’s Views on the Unmoved Mover

نویسندگان [English]

  • zeinab shaverdi 1
  • Qasem Ali Kouchanani 2
1 Instructor, Department of Islamic Education, Shahid Chamran University,
2 Associate Professor of Islamic Philosophy, University of Tehran
چکیده [English]

The mover (muhrek) is one of the basic elements of motion (hrakah). Mulla Sadra considers the distinction of the origin of motion, its end, its distance, the moving (muteharek), and time as a conceptual one, and believes that all of them have only a single instance; however, some philosophers, including Mulla Sadra, believe in the distinction of the mover instances. Unlike the motion and the moving that are distinguished only in accidental motions, the motion and the mover is necessarily different in all forms of motion. In substantial motion, the motion and the moving unite, but in accidental qualities, the motion is distinguished from the moving and is considered as a property.
In substantial motion, motion in the moving is essential and there is no difference between the motion and the moving, and the moving substance is the source of motion in the accidental qualities. Although motion inherently exists in motion substance, it does not suggest that the motion needs no causes, but on the contrary, in this case, the need of motion for the cause is more. In the present paper, first, the difference between motion and the moving substance is showed. Then, the seven arguments of Fakhr al-Din al-Razi on the necessity of the existence of a mover distinct from the moving are proposed and the differences between the perspectives of Mulla Sadra and Fakhr al-Din al-Razi are discussed, and by using the substantial motion theory, for the existence of unmoved mover will be argued.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Motion
  • The Moving (Muteharek), The Mover (Muhrek), Unmoved Mover
  • Mulla Sadra
[1] آملی، محمدتقی، (بی‌تا). دررالفوائد (تعلیقه علی شرح المنظومه السبزواری)، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
[2]  ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1380). قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[3]
ابن سینا، (1405ق). الشفاء (طبیعیات)، قم،کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
[4] ــــــــــ ، (1364). النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش محمد تقی دانش پژوه، تهران، دانشگاه تهران.
[5] ــــــــــ ، (1381). الاشارات و التنبیهات، قم، بوستان کتاب.
[6] بهمنیار، ابن مرزبان، (1375). التحصیل، تصحیح مرتضی مطهری، تهران، دانشگاه تهران.
[7] جوادی آملی، عبدالله، (1383). سرچشمه اندیشه (مجموعه مقالات و مقدمات فلسفی)، جلد 3، تنظیم عباس رحیمیان محقق، قم، نشر اِسرا.
[8] ــــــــــ ، (1388). رحیق مختوم، 10 جلد، قم، اِسرا.
[9] ــــــــــ ، (1388). تبیین براهین اثبات خدا (تعالی شأنه)، قم، اِسراء.
[10] دژاکام، علی، (1386). تفکر فلسفی غرب از منظر استاد مرتضی مطهری، تهران، معارف.
[11] رازی، فخرالدین، (1410ق). المباحث المشرقیه، بیروت، لدار الکتاب العربی.
[12] سبزواری، ملاهادی، (بی‌تا). شرح المنظومه، قم، انتشارات علامه.
[13] سهروردی، شهاب‌الدین یحیی، (1396م). مجموعه مصنفات، تصحیح هانری کربن، تهران، انجمن فلسفه ایران.
[14] شیرازی، صدرالدین محمد (ملاصدرا)، (1383ق). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج3، تهران، شرکه دارالمعارف الاسلامیه.
[15] ــــــــــ ، (1410ق).  ج 2-5، بیروت، دار إحیا التراث العربی.
[16] ــــــــــ ، (1388). الشواهدالربوبیه فی المناهج السلوکیه، سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب.
[17] ــــــــــ ، (1378). رساله فی الحدوث، تحقیق و تصحیح سیدحسین موسویان به اشراف سیدمحمد خامنه‌ای، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
[18] طباطبایی، میرزا ابوالحسن، (1385). مجموعه آثار حکیم جلوه، ج 1، مقدمه و تصحیح حسن رضا‌زاده، تهران، مؤسسه انتشارات حکمت.
[19] طباطبایی، محمدحسین، (1382). اصول فلسفه و روش رئالیسم، پاورقی مرتضی مطهری، تهران، صدرا.
[20] ــــــــــ ،(1370). نهایه الحکمه، مهدی تدین، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
[21] ــــــــــ ، (1423ق). بدایه الحکمه، قم، مؤسسه نشر اسلامی.
[22] عبودیت، عبدالرسول، (1388). درآمدی به نظام حکمت صدرایی، تهران و قم، سمت و موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
[23] میرداماد، (محمد بن محمد یدعی باقر الداماد الحسینی "میرداماد")، (1367). القبسات، باهتمام مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران.
[24] مصباح، محمدتقی، (1387). آموزش فلسفه، تهران، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، تهران.
[25] ــــــــــ ، (1384). شرح برهان شفا، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی.
[26] ــــــــــ ، (1405ق). تعلیقه علی نهایه الحکمه، قم، مؤسسه در راه حق.
[27] ملکشاهی، حسن، (1388). حرکت و استیفای اقسام آن، تهران، سروش.
[28] مطهری، مرتضی، (1372). مجموعه آثار، ج 7، تهران، صدرا.
[29] ــــــــــ ، (1376). مجموعه آثار، ج 8، تهران، صدرا.
[30] ــــــــــ ، (1375). مجموعه آثار، ج 9، تهران، صدرا.
[31] ــــــــــ ، (1383). مجموعه آثار، ج 10، تهران، صدرا.
[32] ــــــــــ ،  (1388). مجموعه آثار، ج 11، تهران، صدرا.
[33] ــــــــــ ،  (1389). مجموعه آثار، ج 12، تهران، صدرا.
[34] ــــــــــ ، (1376). مجموعه آثار، ج 13، تهران، صدرا.
[35] ــــــــــ ، (1383). درس‌های اسفار، تهران، صدرا
[36] ــــــــــ ،  (1421). مقالات فلسفی، تهران، صدرا، 1384.
[37] یزدی، عبدالله ابن شهاب‌الدین حسین، الحاشیه علی تهذیب المنطق للتفتازانی، قم، مؤسسه نشر اسلامی.