مبادی کنش از دیدگاه شیخ اشراق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

چکیده

براساس آثار شیخ اشراق می­توان به مسئله مبادی کنش پرداخت. شیخ اشراق ادراک، ترجیح، شوق و اراده را مبادی کنش می­داند. کنش متوقف بر علم حضوری به بدن و قوای آن، تصور پیشین کنش و تصدیق به مصلحت و اولویت آن است. پس از تصور کنش، انجام آن نیازمند ترجیح انجام بر ترک است. این ترجیح بر اساس غلبه شوق و یا براساس تصدیق به مصلحت رخ می­دهد. پس از ترجیح کنش، انسان شوق بدان کنش پیدا می­کند چرا که آن را کمال خود می­یابد. با شکل‌گیری شوق، اراده نیز شکل می­گیرد. پس از جزم شدن اراده کنش انجام می‌شود. اگر کنش، کنش بدنی باشد، انجام آن بر قوای محرکه نیز متوقف است. در این مقاله پس از معرفی هر یک از این مبادی، ابعاد مختلف آن از دیدگاه شیخ اشراق بررسی شده است و در نهایت برخی از تفاوت‌های دیدگاه شیخ اشراق با دیدگاه ابن‌سینا بیان گشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Principles of Action from the Perspective of Shaikh al-Ishraq

نویسنده [English]

  • saeed Hassanzadeh
Ph.D student of Islamic Philosophy and Theology, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the philosophical issues that can be followed by the works of Shaikh al-Ishraq is the principles of action. According to Shaikh al-Ishraq, the principles of action are: perception, preference, desire and will. The action depends on the present knowledge of the body and its powers, the preconceived notion of action and the acknowledgment of its expediency and priority. After imagining an action, doing it requires its preferring to do to its quitting. This preference occurs on the basis of the domination of desire or on the basis of affirmation of expediency. After preferring action, man becomes interested in action because he finds it his perfection. With the formation of desire, the will is also formed. With the determination of the will, the action is done. If the action is a physical one, it also requires the active faculties. In this article, after introducing each of these principles, its various dimensions have been studied from the point of view of Shaikh a-Ishraq, and finally, some differences between Shaikh al-Ishraq's point of view and Ibn Sina's have been stated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shaikh al-Ishraq
  • Principles of Action
  • Voluntary Action
  • Philosophy of Action
[1] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، (1404 الف)، الشفاء (الالهیات)، تصحیح: سعید زائد، قم، مکتبة آیة الله مرعشی.
[2] ــــــــــــ ، (1404 ب)، الشفاء (الطبیعیات: ج2 النفس)، تصحیح: سعید زائد، قم، مکتبة آیة الله مرعشی.
[3] ــــــــــــ ، (1363)، المبدأ و المعاد، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی
[4] ابن‌کمونه، سعد بن منصور، (1387). شرح التلویحات اللوحیة و العرشیة، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
[5] برنجکار، رضا، (1375). «حضور اراده در مبادی عمل». روش‌شناسی علوم‌انسانی، قم، دوره 2، شماره 6، بهار، صص 34-45.
[6] الداماد، میرمحمد باقر، (1367)، القبسات، تهران، دانشگاه تهران.
[7] ذاکری، مهدی، (1390). «نظریة عمل ابن‌سینا». نقد و نظر، قم، دوره 16، شماره 64، زمستان، صص27-44.
[8] السهروردی، شهاب‌الدین، (1427). التنقیحات فی اصول الفقه، الریاض، مکتبة الرشد.
[9] ــــــــــــ ، (1394). الحکمة الاشراقیة: کتاب التلویحات اللوحیة و العرشیة، ج3، تصحیح: محمد ملکی، تهران، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
[10] ــــــــــــ ، (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح: نجفقلی حبیبی، هانری کربن، حسین نصر، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[11] الشهرزوری، شمس‌الدین، (1372). شرح حکمة الاشراق، تهران، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
[12] ــــــــــــ (1383)، رسائل الشجرة الالهیة فی علوم الحقایق الربانیة، تصحیح: نجفقلی حبیبی، تهران، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
[13] الطوسی، نصیرالدین، (1391) شرح الاشارات و التنبیهات، ج2، قم، بوستان کتاب.
[14] قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود، (1383). شرح حکمة الاشراق، ج1، تصحیح: مهدی محقق، عبدالله نورانی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
[15] شه­گلی، احمد، «مبادی عمل از دیدگاه فارابی و ملاصدرا»، (1398). آموزه‌های فلسفه اسلامی، مشهد، شماره 24، بهار - تابستان، صص 237-256.