زمان انفسی به عنوان افق فراتاریخی تاریخمندی دازاین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه تهران

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد رشتۀ علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

این مقاله در پی یافتن پاسخی برای این پرسش است که آیا می‌توان برای انگارۀ «زمان انفسی» یا «زمان لطیف» تفسیری فلسفی و خردپسند به دست داد؟ البته این پرسش سرآغاز طرحی بود که هانری کربن شیعه‌شناس و پدیدارشناس معاصر دیرزمانی آن را دنبال می‌کرد و سخت در پی پیدا کردن رهیافتی در فلسفۀ مارتین هایدگر بود که از رهگذر آن، از افق تاریخمندی دازاین که حاصل واشکافیهای پدیدارشناسانۀ هایدگر از هستی دازاین بود، نقبی به افقهای فراتاریخی این «بود و باش» بزند. حکیمانی چون شهاب الدین سهرودی، شیخ جعفر کشفی، سید احمد علوی و قاضی سعید قمی خیلی پیشتر از این بزرگواران به افقهایی از این دست پی برده بودند و کوششهای فلسفی خود را برای بازنمود و بازگو کردن آنها به خرج داده بودند. به منظور پیکربندی کردن چنین مبحثی، مقاله پس از صورتبندی مسئله، به سراغ انگارۀ زمان انفسی در آثار حکیمان مسلمان رفته ودر پی آیند آن، پدیدۀ تاریخمندی را در کتاب هستی و زمان هایدگر دنبال می‌کند، آنگاه نوشته‌های هانری کربن را می‌کاود تا نشان دهد که او چگونه از فلسفۀ هایدگر کلیدی برای فهم و تفسیر ایدۀ زمان لطیف بهره برده است. این موارد از بروندادهای این مقاله است:گفت و گوی فلسفی حکیمان خاور و باختر زمین‌ـ‌چیزی که برخی آن را فلسفۀ تطبیقی می‌خوانند؛ پیگیری کوششهای پدیدارشناسانۀ مارتین هایدگر و دست پیدا کردن به افقهایی ورای تاریخمندی دازاین؛ به دست دادن رهیافتی معقول و فلسفی برای فهمیدن برخی داده‌های دشوار فهم و پیچیدۀ متنهای مقدس خاصه قرآن کریم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Subjective Temporality as a Metahistorical Horizon of Historicity of Dasein

نویسندگان [English]

  • Naser Gozashte 1
  • Vida Kalvandi 2
1 Assistant Professor, Department of Religions and Comparative Mysticism, University of Tehran
2 M.A.in Quranic Sciences, University of Sciences of Quran
چکیده [English]

Time in philosophy is a quantity abstracted from movement. However, in the Quran and Islamic culture, there is another concept of time dealing with phenomena regardless of their own material movement. All phenomena have two aspects of being Molk and Malakoot. By referring to Malakoot (sovereignty) of everything, the Quran leads us to another aspect of meta-time.
Glory be to Him Whose hand holds sovereignty over everything! To Him will you return. (Yasin: 83) Thus when we study the Holy Quran, we confront two kinds of time: one is the afaghi time, a quantified time in which the time and space of events are identified and phenomena are studied chronologically and sequentially, and the other is anfosy time in which historical and linear look is set aside and all phenomena are in the same place in a metahistorical horizon. The synchronic order of forms replaces the sequence of the forms. This kind of time is the very “delicate time” of the sovereignty world. The distinction between afaghy time and anfosy time has a determining and meaningful role in the interpretation of the Quranic verses, because we can read and understand many verses based on the anfosy idea of time. The interpretation of the anfosy verses entails the attendance of the interpreter in the field of Malakoot, as interpretation is to reveal the internal meaning and the meaning hidden in anecdote of the afaghy events.  This research examines many examples of the Holy Quran including the verse “Alast”, the event of the prophet’s Me’raj, addressing the prophet in the Joseph’s story, the verses of resurrection, the conversation of the Heaven and Hell dwellers, and so on, where the role of distinction between afaghi and anfosy time in understanding them is so determining that the interpretation is not possible regardless of the anfosy time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • afaghi time
  • anfosy time
  • meta-historicity
  • history
  • historicism
  • phenomenology
  • hermeneutics

مراجع

[1] ابن کثیر (1421). تفسیر القرآن العظیم، به کوشش مصطفی سیدمحمد و دیگران، موسسة قرطبه للطبع و النشر و التوزیع.
[2] الیاده، میرچا (1390). اسطورۀ بازگشت جاودانه، ترجمۀ بهمن سرکاراتی، تهران، طهوری.
[3] ـــــــــــ (1387). مقدس و نامقدس، ترجمۀ نصرالله زنگویی، تهران، سروش.
[4] بابا عَمّی، محمد (2000). مفهوم الزّمَن فی القرآن الکریم، بیروت، دار الغرب الإسلامی.
[5] پهلوان در آباد، محمد (1390). «بررسی دیدگاه هانری کربن درباره‌ی تأویل در عرفان ایرانی ـ اسلامی» پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ ادیان و عرفان، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران.
[6] جانسون، پاتریشیا آلتنبرند (1388). راه مارتین هایدگر، ترجمۀ مجید کمالی، تهران، مهرنیوشا.
[7] جمادی، سیاوش (1385). زمینه و زمانۀ پدیدارشناسی، جستاری در زندگی و اندیشه‌های هوسرل و هایدگر، تهران، ققنوس.
[8] خاتمی، محمود (1379). جهان در اندیشۀ هیدگر، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.
[9] زمخشری، جارالله (1418). الکشاف عن حقائق التنزیل، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، ریاض، مکتبة البیکان.
[10] زنر، آر. سی. (1392)، زروان یا معمای زرتشتی گری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران، امیرکبیر.      
[11] سروش، عبدالکریم (2019). کلام محمد رویای محمد، بی جا، صقراط.
[12] سمنانی، علاء الدوله (1362)، العروة لاهل الخلوة و الجلوة، تهران، مولی.
[13] شایگان، داریوش (1388). بتهای ذهنی و خاطرۀ ازلی، تهران، امیرکبیر.
[14] ــــــــــــــ (1385). هانری کربن، ترجمۀ باقر پرهام، تهران، فرزان.
[15] شلق، علی (2006). الزمان فی اللغة العربیة و الفکر، بیروت، دار و مکتبه الهلال، الطبعه الأولی، 2006م.
[16] صدرالمتألّهین، محمد بن ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم، به کوشش محمد خواجوی، قم.
[17] عبدالکریمی، بیژن (1392). هایدگر در ایران، تهران، موسسۀ معرفت و پژوهش حکمت و فلسفۀ ایران.
[18] علوی، احمد بن زین‌العابدین (1376). شرح کتاب القبسات میرداماد، به کوشش حامد ناجی اصفهانی و مهدی محقق، تهران، مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و مؤسسۀ بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی مالزی.
[19] فدایی مهربانی، مهدی (1391)، ایستادن در آن سویِ مرگ، تهران، نشر نی.
[20] فرغانی، سعید (1398). مشارق الدراری، به کوشش سیدجلال‌الدین آشتیانی، مشهد، انجمن فلسفۀ عرفان اسلامی.
[21] فلاطوری، عبدالجواد (1358). «درک زمان و تاریخ در اسلام (1و 2)»، اندیشۀ اسلامی، سال اول، شمارۀ11، آذر و دی.
[22] قاضی سعید، محمد بن محمد (1415). شرح توحید الصدوق، به کوشش نجفقلی حبیبی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
[23] قیصری، داود بن محمود (1379). نهایة البیان فی درایة الزمان، به کوشش طوبی کرمانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[24] کربن، هانری (1383). از هایدگر تا سهروردی، ترجمۀ حامد فولادوند، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
[25] ــــــــــ (1391ـ1398). اسلام ایرانی، ترجمۀ انشاءالله رحمتی، تهران، سوفیا.       
[26] ــــــــــ (1392). تاریخ فلسفۀ اسلامی، ترجمۀ جواد طباطبایی، تهران، مینوی خرد.
[27] ــــــــــ (1394) زمان ادواری در مزدیسنا و عرفان اسماعیلیه، ترجمۀ انشاء الله رحمتی، تهران، نشر سوفیا.
[28] کلوندی، ویدا (1392). «نقش تمایز زمان آفاقی و زمان انفسی در شناخت قرآن»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم و فنون قرآن، تهران.
[29] کرمانی، طوبی (1373-1374). ماهیت و انیّت زمان از دیدگاه فلاسفۀ اسلامی با عنایت به سوابق تاریخی و ریشه‌های آن در حکمت قدیم با مقایسه با نظریات یکی از برجستگان غرب (هنری برگسون)، رسالۀ دکتری رشتۀ فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران.
[30] گذشته، ناصر (1380). «اَلَسْت»، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
[31] گنابادی، سلطان محمد (1408). بیان السعادة فی مقامات العبادة. بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1408ق.
[32] لوری، پییر(1383). تأویلات القرآن از دیدگاه عبدالرزاق کاشانی، ترجمۀ زینب پودینه آقایی، تهران، حکمت.
[33] لوکنر، آندرئاس (1376)، درآمدی به وجود و زمان، ترجمۀ احمد علی حیدری، تهران، علمی.
[34] مالتر، ر. (1396). «وجود/موجود»، فرهنگ‌نامه تاریخی مفاهیم فلسفه، ترجمۀ ماریا ناصر، تهران، سمت.
[35] مک‌کواری، جان (1376). مارتین هایدگر، ترجمۀ محمد سعید حنایی کاشانی، تهران، گروس.     
[36] مولوی بلخی، جلال الدین محمد (1375). مثنوی معنوی، تهران، پژوهش.
[37] واعظی، احمد (1389). درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
[38] هایدگر، مارتین (1379). «مفهوم زمان در علم تاریخ»، ترجمۀ، مهدی صادقی. نامۀ فلسفه، شمارۀ 9، بهار.
[39] ـــــــــــــ (1388). هستی و زمان، ترجمۀ سیاوش جمادی، تهران، ققنوس.
 
 
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 53، شماره 1
خرداد 1399
صفحه 201-223

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار