تحلیل تقابل ظاهری اصل تشکیک و نظریۀ تباین عالم دنیا و آخرت در فلسفۀ ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی گرایش حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان؛

2 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

3 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

از آنجا که ملاصدرا دلایلی مبنی بر تباین وجودی دنیا از آخرت ارائه می‌دهد و معتقد به عدم امکان تقرر این دو عالم در سلک واحدی می‌باشد، چگونه می‌توان تقابل آن را با اصل تشکیک، توجیه و آخرت را امتداد دنیا دانست؟ هدف پژوهش حاضر، حل مسأله فوق به روش توصیفی تحلیلی، ضمن تبیین نظرات نهایی ملاصدرا می‌باشد. نتیجۀ تحقیق، حاکی از آن است که اگر وحدت سنخی یا وحدت شخصی وجود در سایۀ تشکیک خاص الخاصی را پذیرا باشیم، تقابلی در کار نخواهد بود. چرا که تباین دنیا و آخرت در دید ملاصدرا از سنخ تباین در مراتب هستی است و بین این مراتب، اتحادی از نوع «حقیقت و رقیقت» و «کلیت و اطلاق سعۀ وجودی» تحقق دارد. دنیا و آخرت شئونات، تعینات و ظهوراتی‌اند که هیچ تباینی با یکدیگر ندارند و بازگشت همۀ این‌ها به ذات واحد و یگانه است؛ یعنی وجود در عین وحدت دارای کثرتی است که آن کثرت مخل وحدت نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Superficial Opposition of Principle of Analogical Gradation and Theory of Difference of World and Hereafter in the Philosophy of Mulla Sadra

نویسندگان [English]

  • mohsen rezvani 1
  • mohammadmehdi meshkati 2
  • mohammad bidhendi 3
1 Ph.D. Candidate in Islamic Philosophy and Theology, University of Isfahan
2 Assistant Professor of Department of Islamic Philosophy and Theology
3 Associate Professor of Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Isfahan
چکیده [English]

Since Mulla Sadra offers some reasons of the existential difference of this world and Hereafter and believes in the impossibility of the existence of these two worlds in the same platform, how could we justify its opposition to the principle of analogical gradation and with considering the Hereafter to be the extension of this world? The objective of the current study is solving the abovementioned problem based on a descriptive-analytic method and through explication of the final ideas of Mulla Sadra in this regard. The results of this research show that if we accept the typical unity or personal unity of existence under the shadow of ultra-special analogical gradation, there will be no opposition, since the difference of this world and the Hereafter from the viewpoint of Mulla Sadra is a type of difference in existential degrees. This world and the Hereafter are manifestations, status and emergences that are not different with each other, and they all return to a unique essence; this is to say that existence is diverse while it is unique and this diversity does not impede the unity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Hereafter
  • analogical gradation of existence
  • Mulla Sadra
  • transcendent unity of existence

مراجع

]1[ قرآن کریم.
[2] آشتیانی، سیدجلال الدین (1382). هستی از نظر فلسفه و عرفان، قم: بوستان کتاب.
[3] بیدهندی، محمد (1383). «بررسی و تحلیل معناشناسی تأویلی و اعتبار معرفتی آن در اندیشه ملاصدرا». نامه مفید، قم: ش 41، صص 22-35.
[4] جوادی آملی، عبدالله )1381). نسبت دین و دنیا، تحقیق: سعید بندعلی، قم: مرکز نشر اسراء.
[5] جوادی آملی، عبدالله (1368). شرح حکمت متعالیه، بخش یکم از جلد ششم، الزهراء، قم: إسرا.  
[6] جوارشکیان، عباس (1383). «تباین یا یگانگی وحدت تشکیکی و وحدت شخصی وجود در حکمت متعالیه»، خردنامه صدرا، شماره 38، صص31-42.
[7] حسینی طهرانی، محمد حسین (1424). معاد شناسی، مشهد: انتشارات علامه طباطبایی.
[8] رودگر، نرجس (1393). « نظریه تطابق عوالم»، فصلنامه تبیین حکمت، ش 22، ص161.
[9] شیرازی، محمدبن ابراهیم (صدرالمتألهین) (1354). المبدأ و المعاد، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
[10] شیرازی، محمدبن ابراهیم (صدرالمتألهین) (1383). الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ضمیمه تعلیقه حاج ملا هادی سبزواری، ج1و2، مقدمه سیدمحمد خامنه‌ای، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکت اسلامی صدرا.
[11] شیرازی، محمدبن ابراهیم (صدرالمتألهین) (1362). منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه‏، تهران: آگاه.
[12] شیرازی،  محمدبن ابراهیم (صدرالمتألهین) (1342). المشاعر، قم: بوستان کتاب.
[13] شیرازی، محمدبن ابراهیم (صدرالمتألهین) (1386). العرشیه، ترجمه محمد خواجوی. تهران:مولی.
[14] شیرازی، محمدبن ابراهیم (صدرالمتألهین)، (1387). مفاتیح الغیب، تهران: انتشارات مولی.
[15] شیرازی، محمدبن ابراهیم (صدرالمتألهین)، (1420). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین.تهران: حکمت.
[16] شیرازی، محمدبن ابراهیم (صدر المتألهین)، (1366). تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار.
[17] عبودیت، عبدالرسول (1383). «تحلیل مثل افلاطونی و ارتباط آن با ماهیات». معرفت فلسفی، قم: ش22، صص 65-76.
[18] غزنوی، ابوالمجد مجدوبن آدم (1341).  دیوان اشعار سنایی غزنوی، تهران، نشر ابن سینا.
[19] قیصری، محمدداود (1375). شرح فصوص الحکم، به کوشش سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
[20] لاهیجی، محمدجعفر (؟). شرح رسالة المشاعر، تعلیق و تحقیق و مقدمه سید جلال‌الدین آشتیانی، مرکز النشر.
[21] مصباح یزدی، محمدتقی (1380). شرح جلد اول اسفار اربعه، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 53، شماره 1
خرداد 1399
صفحه 93-108

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار