ذهنی (پیشینی) بودن تجرد و مادیت در فلسفه صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه اسلامی دانشگاه پیام نور

چکیده

مسئله مجرد و مادی و معیار تمایز این دو از نگاه معاصرین در حوزه فلسفه ملاصدرا، بصورت امری تشکیکی و طیف گونه مطرح می‌شود و لذا مرز عینی و مشخصی به جز قابل اشاره حسی بودن یا نبودن بعنوان ملاک تمایز مجرد و مادی تعیین نمی‌گردد. این مقاله نشان داده است در فلسفه ملاصدرا تجرد و مادیت وابسته به مراتب وجودی موجودات است. و بر همین اساس نشان داده که هر موجودی متصف به مجرد بودن و مادی بودن، بصورت توأمان می‌شود. پس مرز خارجی‌ای میان تجرد و مادیت تحقق ندارد. پس عامل اتصاف موجودات به ایندو ذهن و نوع نگاه و اعتبار کردن آن می‌باشد و لذا تجرد و مادیت وابسته به ذهن هستند و از تقسیمات پیشینی ذهن در نگاه به واقعیت (وجود) می‌باشند. و لذا تقسیم موجودات به مجرد و مادی براساس مبانی حکمت متعالیه تقسیمی سوبژکتیو است و این نوع نگاه به مسئله تجرد و مادیت، بحث‌های بنیادین دیگر مانند ربط حادث به قدیم و رابطه نفس و بدن و بقای نفس و معاد را نیز تحت تأثیر مستقیم خویش قرار می‌دهد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Subjective Nature of Materiality and Immateriality in Sadraean Philosophy

چکیده [English]

The contemporary companions of Sadraean philosophy consider the problem of the materiality and immateriality as a gradational one; so, they have determined no other criterion of distinction between the materiality and immateriality than the perceptibility. This paper is aimed to show that, in Sadraean philosophy, to be material or immaterial is dependent on the existential levels of the existents. Thus, we attribute the materiality and immateriality simultaneously to the existents. Therefore, there is no external border between the two. The agent of attributing materiality and immateriality to the existents is the mind and our perspective. To be abstract or material are subjective as well as a priori categories of the mind to understand the realm of reality (or existence). The aforementioned conception of materiality and immateriality affects other problems, including the relation of the accident to the eternal, the relation between the soul and body, the immortality of the soul and eschatology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • materiality and immateriality
  • subjectivity
  • Mulla Sadra
[1] ابن سینا، حسین(1379هـ.ش) التعلیقات، دفتر تبلیغات اسلامی، قم.
[2] اسعدی علیرضا(1392هـ.ش) بررسی و تبیین نظریه حرکت در مجردات، مجله نقد و نظر، سال هجدهم، شماره نخست.
[3] اکبریان، رضا(1388هـ.ش) ملاک تمایز مجرد از مادی در فلسفه افلوطین و ملاصدرا، مجله متافیزیک، شماره 4 و 3.
[4] سعیدی‌مهر، محمد (1396هـ.ش) امکان حرکت در مجردات از منظر ملاصدرا، مجله ذهن، شماره 56، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران.
[5] سهروردی، شهاب الدین(1375هـ.ش) مجموعه مصنفات،جلد دوم،تصحیح هانری کربن، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران
[6] شه گلی، احمد (1391هـ.ش) ملاک تمایز مادی و مجرد، مجله معارف عقلی،  شماره 22.
[7] طباطبایی، محمدحسین(1367هـ.ش) اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد دوم، انتشارات صدرا، تهران.
[8] طوسی، نصیرالدین(1403هـ.ق) شرح الاشارات والتنبیهات، جلد دوم، دفتر نشر، تهران.
[9] عبودیت، عبدالرسول(1391هـ.ش) نظام حکمت صدرایی، جلد سوم ، سمت، تهران.
[10] علم الهدی، سیدعلی(1393هـ.ش) ذهنی بودن زمان در فلسفه ملاصدرا، مجله حکمت معاصر.
[11] فیاضی، غلامرضا(1384هـ.ش) نشست حرکت در مجردات، مجمع عالی حکمت اسلامی، قم.
[12] کاپلستون، فردریک(1380هـ.ش) تاریخ فلسفه، جلد نخست، ترجمه سیدجلال الدین مجتبوی، انتشارات علمی ـ فرهنگی، تهران.
[13] ملاصدرا، محمدبن ابراهیم(1981م)  الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعه، جلد اول و جلد سوم و جلد چهارم و جلد پنجم، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
[14] ملاصدرا، محمدبن ابراهیم(1382هـ.ش) الشواهد الربویه فی المناهج السلوکیه، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران.
[15] ملاصدرا، محمدبن ابراهیم1380(هـ.ش) المبدأ و المعاد، به کوشش جلال الدین آشتیانی، دفتر تبلیغات قم.
[16] ملاصدرا، محمدبن ابراهیم(1363هـ.ش) مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، انتشارات بیدار، تهران، 1363هـ.ش.
[17] نبویان، سیدمحمود(1386هـ.ش) مجرد و مادی، مجله معرفت فلسفی، شماره 15.
[18] نورمحمدی،‌ یحیی(1396هـ.ش) بررسی استدلالهای فیلسوفان بر اثبات نفی حرکت در مجردات، مجله معرفت فلسفی، شماره 58.
[19] وکیلی، هادی(1396هـ.ش) بازتعریف مادی و مجرد با استفاده از منطق فازی، مجله منطق پژوهی، سال هشتم، شماره نخست.