خدای شخص‌وار از منظر علامه طباطبایی در مقایسه با الهیات گشوده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

شخص‌وارگی به‌معنای بهره‌مندی از صفاتی چون آگاهی، اراده، حیات، قدرت، خیرخواهی و قابلیت تخاطب است و متون مقدس ادیان ابراهیمی چنین صفاتی را به خداوند نسبت می‌دهند. نحلۀ «الهیات گشوده» راه طی‌شده در الهیات کلاسیک مسیحی برای توصیف حقیقت الوهی را ناسازگار با کتاب مقدس می‌داند. این نحله به بازاندیشی در اوصاف الهی پرداخته، به بازتعریف اطلاق، بساطت و کمال مطلق الهی دست می‌یازد. اما علامه طباطبایی در برابر دوگانۀ تعالی یا شخص‌وارگیِ حقیقت الوهی، راه‌ سومی می‌یابد که هر دو جنبه را در جایگاه شایستۀ خود نگه‌دارد و هیچ‌کدام را فدای دیگر نکند. علامه طباطبایی ابتدا با استفاده از قواعد فلسفی، اتصاف خداوند به صفات کمالیِ شخص‌وار را اثبات می‌کند و آنگاه با تفکیک مقام احدیت از مقام واحدیت، تعالی، بی‌صورتی و فراشخص‌بودگی را به مقام احدیت، و اتصاف به صفات کمالیِ شخص‌وار را به مقام واحدیت خداوند اسناد می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Allameh Tabatabei and Open theism’s Views upon the Personal God

نویسندگان [English]

  • Masoud Rahbari 1
  • foroogh al sadat rahim poor 2
1 . PHD Student of Islamic Philosophy, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Literature, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

In theological studies, the concept of personal God implies predicating to God attributes such as consciousness, will, life, power, goodness, and interlocution. These are God's attributes according to the sacred books of Abrahamic traditions. According to the followers of Open Theology, the way that classical theology describes God is incompatible with the Bible. They try to solve this by reconsidering and redefining divine attributes such as divine absoluteness, absolute simplicity, and perfection. In relation to the dichotomy of transcendence/personification of the Divine Truth, Allameh Tabatabei, however, finds a third way such that both parties receive the stance they deserve without sacrificing one for the other. Firstly, taking advantage of philosophical rules, he proves the viability of the predicating the personal attributes of perfection to God, and then in the next step, after making a distinction between the stations of Oneness and Unicity, he attributes transcendence, formlessness, and impersonality to the former, and attributes of perfection to the latter.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Open theism
  • Allameh Tabatabei
  • Personal God
  • Oneness
  • Unicity
[1] قرآن کریم
[2] نهج‌البلاغه
[3] کتاب مقدس
[4] ابن‌عربی (؟). الفتوحات المکیه. بیروت، دار صادر.
[5] برومر، ونسان (۱۳۹۲). هنگام نیایش چه می‌کنیم؟. مترجم: اشکان بحرانی و مسعود رهبری، تهران، انتشارات هرمس.
[6] پترسون، مایکل و دیگران (۱۳۷۶). عقل و اعتقاد دینی. مترجم: احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران، طرح نو.
[7] تیسن، هنری (؟). الهیات مسیحی. مترجم: ط. میکائیلیان، تهران، انتشارات حیات ابدی.
[8] جامی، عبدالرحمن‌بن‌احمد (۱۳۷۰). نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص. با مقدمه و تعلیقات ویلیام چیتیک، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[9] حسینی طهرانی،‌ سیدمحمدحسین (۱۴۱۷ ق). توحید علمی و عینی در مکاتیب حکمی و عرفانی. مشهد، علامه طباطبایی.
[10] زاگزبسکی، لیندا (۱۳۹۴). فلسفۀ دین؛ درآمدی تاریخی. تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
[11] طباطبایی، علامه سیدمحمدحسین (۱۳۸۷). مجموعه رسائل علامه طباطبایی. به‌کوشش سیدهادی خسروشاهی، ج ۱، قم، مؤسسۀ بوستان کتاب.
[12] ــــــــــــــ (۱۳۸۷). نهایت فلسفه. مترجم: مهدی تدین، به‌کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم، بوستان کتاب.
[13] ــــــــــــــ (۱۳۸۵). اصول فلسفه و روش رئالیسم. جلد ۵، تهران، انتشارات صدرا.
[14] ـــــــــــــ (۱۳۸۲). شیعه (مذاکرات و مکاتبات پرفسور هانری کربن با علامه سیدمحمدحسین طباطبایی). تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
[15] ـــــــــــــ (۱۴۱۹ق). الرسائل التوحیدیة. بیروت، مؤسسة النعمان.
[16] ــــــــــــــ (۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
[17] ـــــــــــــ (۱۳۷۰). رسائل توحیدی. مترجم: علی شیروانی هرندی، تهران، انتشارات الزهرا.
[18] ــــــــــــ (۱۹۸۱م). حاشیه بر اسفار،‌ مندرج در الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[19] ـــــــــــ (؟). نهایة الحکمة. قم، المؤسسة النشر الإسلامی.
[20] ـــــــــــ (؟). حاشیة الکفایة. ج ۱، قم، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
[21] قیصری، داود (۱۳۶۳). شرح القیصری علی فصوص الحکم. قم، انتشارات بیدار.
[22] کاکایی، قاسم (۱۳۸۵). وحدت وجود به‌روایت ابن‌عربی و مایستر اکهارت. تهران، انتشارات هرمس.
[23] مصباح یزدی،‌ محمدتقی (۱۴۰۵ق). تعلیقة علی النهایة. الطبعة الأولی،‌ قم، فی طریق الحق.
[24] مطهری، مرتضی، (۱۳۷۶). مجموعه آثار. جلد ۶، تهران، انتشارات صدرا.
[25] ملاصدرا، محمد بن ابراهیم،  (1366). شرح اصول الکافی. به‌تصحیح محمد خواجوی،  ج3، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[26] ـــــــــــ (۱۳۶۰). شواهدالربوبیة فی مناهج السلوکیة. به‌تصحیح جلال‌الدین آشتیانی،‌ تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
[27] ــــــــــ (1۹۸۱م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. با حاشیۀ علامه طباطبایی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.‏
[28] هیک، جان، (۱۳۹۰). فلسفۀ دین. ترجمۀ بهزاد سالکی، تهران، انتشارات الهدی.
[29] Alister, E. McGrath (2011). Christian Theology; An Introduction. 5th ed, London: Blackwell.
[30] Brummer, Vincent (1991). Theology and Philosophy Inquiry. London.
[31] Brummer, Vincent (1992). Speaking of a personal God: an essay in philosophical theology. New York: Cambridge University Press.
[32] Buber, Martin (1958). I and Thou. New York: Charles Scribner’s sons.
[33] Hick, Jun. H (1990). Philosophy of Religion. 4th ed, New Jersey: Prentice-Hall.
[34] Levine, Michael (1994). Pantheism a non-theistic concept of Deity. New York: Routledge.
[35] Lucas, J. r. (1976). Freedom and Grace. London.
[36] Peters, Ted (2007). “Models of God”, in Philosophia. 35, 273-288.
[37] Swinburne, Richard (1993). The coherence of Theism. New York: Oxford University Press.
[38] Owen, H. P. (1971). Concepts of Deity. London: Macmillan.