استدلال جدلی ارسطو در نفی متحرک ‌بذاته و دیدگاه‌های ابن‌سینا و ابن رشد دربارۀ آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

ارسطو کوشیده است با قیاسی غیرمستقیم ثابت کند که متحرک‌بذاته وجود ندارد. بدین منظور، وی ابتدا جسمی را فرض می‌کند که اولاً و بالذات، متحرک است. سپس متذکر می‌شود که جسم متحرک اجزایی دارد و در گام بعد، نتیجه می‌گیرد که اگر جزئی از این متحرک‌بذاته ساکن شود، کل آن ساکن می‌شود. پس از ارسطو، مناقشه‌هایی بر سر این استدلال درگرفت؛ به‌طوری که بسیاری از اندیشه‌ورزان اشکالاتی به آن وارد کردند و عده‌ای نیز از آن دفاع کردند. ابن‌سینا و ابن‌رشد نیز که از زمرۀ شارحان آثار ارسطو بودند، در صدد برآمدند تا اشکالات استدلال یادشده را به‌ حداقل برسانند. در این پژوهش دیدگاه‌های این دو فیلسوف دربارۀ استدلال ارسطو واکاوی می‌شود و بر مبنای نظام ارسطویی و همچنین معیارهای عقلی، قوت و ضعف هر یک آزموده می‌شود. از رهگذر این بررسی دانسته می‌شود که این دو فیلسوف درعین‌حال که در پی آن‌اند که دیدگاه مخالف این استدلال را بررسند و پاسخی درخور به آن بدهند، نظراتشان تفاوت‌هایی با هم دارد. به‌طور خلاصه باید گفت ابن‌سینا ابتدا سعی می‌کند این استدلال را بازسازی کند؛ اما پس از اینکه اشکالات واردشده بر آن را نقل می‌کند، ضعف‌هایش را می‌پذیرد و بر پذیرش بی‌قیدوشرط آن پافشاری نمی‌کند. از طرف دیگر، ابن‌رشد نه‌تنها مفهوم متحرک‌بذاته را رد نمی‌کند، بلکه با تطبیق آن بر متحرک اول، نظریه‌ای جدید را مطرح می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Aristotle’s Argument against Essential Movement and the Avicenna and Averroes’s Views on It

نویسنده [English]

  • Seyyed Ali Hosseini
Ph. D. Candidate, Transcendent Philosophy, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Aristotle tried to reject the self-mover by indirect argument, so he postulated a physical entity that has a prime and self-movement. Then he reminded that there are parts in every moving body and imagined that if a part in the self-mover body stops, consequently, the whole will stop. The argument was criticized and some Aristotle’s commentators, including Avicenna and Averroes, tried to defend it by reconstructing it through correcting its mistakes and removing its deficiencies. Avicenna initially tried to reconstruct the idea, but after criticizing it, he didn’t insist on its unconditional acceptance. On the other hand, Averroes not only didn’t reject the notion of self-movement, but through applying it to the first-mover, offered a new theory.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aristotle
  • Avicenna
  • Averroes
  • Self-movement

مراجع

[۱]. ابن‌رشد، محمد‌بن‌احمد (۱۹۹۴). رسالة السماع الطبیعى‏. بیروت، دارالفکر.
[۲]. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (۱۴۰۴). الشفاء ـ الطبیعیات. چاپ دوم. ج ۱ (السماء الطبیعی). قم، مرعشی ‌نجفی.
[۳]. الأکوینی، توما (۲۰۰۸). مجموعة الردود علی‌الخوارج (فلاسفة المسلمین). جبیل (بیبلوس)، دار و مکتبة بیبلیون.
[۴]. حشمت‌پور، محمدحسین، «درس طبیعیات شفا». ۰۸/۰۸/۹۱؛ در:
<http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/heshmatpour/shefa/91/910808/>
[۵]. فرشاد، مهدی (۱۳۶۶). طبیعیات ارسطو. ت‍ه‍ران‌، ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر‏.
[۶]. فروغی، محمدعلی (۱۳۶۱). ترجمۀ فن سماع طبیعی. چاپ سوم، تهران، امیرکبیر.
[7]. Caston, Victor (ed.) (2016). Oxford Studies in Ancient Philosophy. Volume L- Oxford: Oxford University Press.
[8]. Glasner, Ruth (2009). Averroes Physics: A Turning Point in Medieval Natural Philosophy. Oxford; New York, Oxford University Press.
[9]. ---------- (2011), “Ibn rushd's theory of minima naturalia”, Arabic Sciences and Philosophy, Volume 11, Issue 01, March, pp. 9-26.
[10]. Kukkonen, Taneli (2002). “Alternatives to Alternatives: Approaches to Aristotle's Arguments per impossibile”. Vivarium, Vol. 40, No. 2, pp. 137-173.
[11]. ---------- (2014), “Ibn Sīnā and the Early History of Thought Experiments”. Journal of the History of Philosophy. Vol. 52, No. 3, July, pp. 433-459.
[12]. McGinnis, Jon (2015). “A small discovery: Avicenna's theory of minima Naturalia”. journal of history of philosophy. Vol. 53, No. 1, January, pp. 1-24.
[13]. Pines, S. (1961). “Omne quod movetur necesse est ab aliquo moveri: A Refutation of Galen by Alexander of Aphrodisias and the Theory of Motion”. Isis, Vol. 52, No. 1, March, pp. 21-54.
[14]. Van Melsen, Andrew Gerardus Maria (2004). From atomos to atom: the history of the concept atom. Mineola, N.Y., Dover Publications.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 51، شماره 2
بهمن 1397
صفحه 177-196

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار