علم بالقوه نزد ابن سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)

2 دانشجوی دکتری رشته فلسفه اسلامی، دانشگاه تربیت مدرس.

3 استاد گروه فلسفه و حکمت، دانشگاه تربیت مدرس.

چکیده

ارسطو با ابداع تمایز بالقوه و بالفعل به حل تناقض­های فلسفه­های پیش از خود پرداخت. ابن­سینا برای حل مسائلی در معرفت­شناسی، از این تمایز استفاده می‌کند و از اصطلاح علم بالقوه بهره می‌برد که مصادیق آن در فلسفۀ او قابل استخراج است: علم به نتیجۀ مستتر در مقدمات، علم به برخی قوانین منطق، علم به مقومات ماهیت، علم به بدیهیات، علم به تعقل و خودآگاهی. مصادیق علم بالقوه در دو نکته مشترک هستند. نخست این‌که آن­ها را درون خود داریم و برای بالفعل کردن آن­ها التفات ذهنی یا التفات ذهنی همراه با تأمل کفایت می­کند؛ و دوم این‌که همۀ آن­ها لوازمِ نهفته در یک علم کلی هستند. علم بالقوه حقیقتی تشکیکی است زیرا علم به تعقل و خودآگاهی برای آن‌که بالفعل شود فقط به التفات نیاز دارد و به همین سبب از بقیۀ موارد علم بالقوه، بالفعل­تر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Avicenna on Potential Knowledge

نویسندگان [English]

  • Reza Akbari 1
  • Fatemeh Shahinfar 2
  • Mohammad Saeedi mehr 3
1
2
3
چکیده [English]

Distinguishing between potentiality and actuality, Aristotle solved many contradictions among past philosophies. Avicenna used this distinction to solve some epistemic problems. He introduces the term potential knowledge whose instances we can find in his philosophical works. Knowledge of the implicit conclusion in the premises, knowledge of some logical rules, knowledge of the interior parts of a quiddity, knowledge of the self-justified propositions, knowledge of reasoning, and self-awareness are instances of potential knowledge in Avicenna’s philosophical works. The instances of potential knowledge have two criteria in common. First, we have them in our inside existence; so we need nothing for making them actual but mental intention or mental intention accompanied with inner contemplation. Second, all these instances are implicit implications of a more general knowledge. As the knowledge of reasoning and self-awareness need only inner contemplation to become actual, they are more actual than the other instances; so the potential knowledge is gradational

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • Intentiality
  • Potential Knowledge
  • Actual Knowledge
[1]. ابن­سینا، حسین بن عبدالله (1382). اشارات و تنبیهات. ترجمه و شرح: حسن ملکشاهی. تهران، سروش.
[2] ---------- (1364). النّجاه من الغرق فی بحر الضلالات، تحقیق: محمدتقی‌ دانش‌ پژوه‌. تهران، دانشگاه تهران.
[3] ---------- (1363). الإلهیات الشفاء، تحقیق: الاب قنواتی و سعید زاید. بی‌جا، انتشارات ناصرخسرو.
[4] ---------- (1404ق).التعلیقات، تحقیق: عبدالرحمن بدوی. قم، مکتبه الاعلام الاسلامی.
[5]----------- (1964). الشفاء، المنطق: القیاس. تحقیق: سعید زاید. القاهره، الهئیة العامة لشئون المطابع الأمیریه.
[6] ---------- (1956). الشفاء، المنطق: البرهان. تحقیق: أبو العلا عفیفی. القاهره، الهئیة العامة لشئون المطابع الأمیریه.
[7] ---------- (1952). الشفاء، المنطق: المدخل. تحقیق: الأب قنواتی. القاهره، الهئیة العامة لشئون المطابع الأمیریه.
[8] ارسطو (1390). منطق (ارگانون)، مترجم: میرشمس الدین ادیب سلطانی. تهران، نگاه.
[9] افلاطون (1367). تئتتوس: دوره آثار افلاطون، ترجمه: محمدحسن لطفی. تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، ج 3.
[10] بلک، دبورال (1386). «ابژه کسب یقین»، مترجم: مرضیه سلیمانی، اطلاعات حکمت و معرفت، تهران، شماره 17، مرداد، صص 23ـ26.
[11] مصباح، محمد تقی(1386). شرح برهان شفاء، تحقیق و نگارش: محسن غرویان. قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
[12] نوعی، ابراهیم (1386). «دوری بودن شکل نخست قیاس در کلام ابوسعید ابوالخیر و پاسخ­های ابن­سینا و دیگران به آن»، پژوهش­های فلسفی کلامی، قم، دوره 9، شماره34، زمستان، صص 153ـ188.
[13]. Chomsky, N. (1965). Aspects of the Theory of Syntax.Cambridge, MA, MIT
 Press.
[14]. Dennett, D. C. (1978) Brainstorms. Cambridge, MA, MIT Press.
[15]. Dienes Z., Perner J. (1999). ‘A theory of implicit and explicit knowledge‘, Behavioral and Brain Sciences,‎Cambridge University Press,22 (5):735-808.
[16]. Fodor, J. (1975).The Language of Thought.Harvard University Press.
[17]. Kirsh, D. (2009) ‘Knowledge, Implicit vs Explicit’. In T. Bayne, A. Cleeremans & P. Wilken (eds.), The Oxford Companion to Consciousness, Oxford University Press, 397-402.
[18] Polanyi, M. (1967). The Tacit Dimension.London, Routledge and Kegan Paul.