تحلیل رابطۀ دین و اخلاق از نگاه ابن‌تیمیه و آدامز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه اخلاق دانشگاه قم

2 استاد فلسفه دانشگاه قم

چکیده

مسئلۀ‌ این پژوهش، تحلیل و مقایسۀ نسبت دین و اخلاق از نگاه ابن‌تیمیه و رابرت آدامز است. در مسیر دریافت پاسخ، موضع این دو متفکر را در چهار بخش به تفصیل بررسی کرده‌ایم. حاصل مقایسه این است که از نگاه ابن‌تیمیه، اخلاق در تمام ساحت‌های چهارگانۀ وجودی، معرفتی، معنایی، و هنجاری به دین وابسته است. اما آدامز، در عین وابسته انگاشتن اخلاق به دین در دو ساحت وجودی و هنجاری، در بحث از نسبت معرفتی و معنایی، به تمایز و استقلال اخلاق از دین متمایل می‌شود. با این همه در مقام ریشه‌شناسی و نقد نگرش آنان باید گفت: اولاً شباهت مبنایی نگرش این دو چشمگیرتر از تفاوت بیانی آن‌ها است. ثانیاً چالش پیش روی آنان در این نقیصه برجسته می‌شود که هیچ‌کدام پاسخ مناسبی را برای تبیین رابطۀ دین و اخلاق تدارک ندیده و فرآیند تعامل اخلاقی خدا و خلق را به روشنی ترسیم نکرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Ibn Taymiyyah and Robert Adams on the Relationship between Religion and Ethics

نویسندگان [English]

  • Alireza Aram 1
  • Mohsen Javadi 2
1 PHD Candidate at University of Qom
2 Professor and the Manager of Ethics Department at University of Qom
چکیده [English]

The present paper aims to explore the relationship between religion and ethics from the perspective of Ibn Taymiyyah and Robert Adams. For this purpose, this article investigates comprehensively the standpoints of these two thinkers in four parts. The results of the research reveal that from the perspective of Ibn Taymiyyah, ethics is dependent upon religion in four dimensions (ontological, epistemological, semantic, and normative). According to Adams, although ethics is dependent on religion in ontological and normative dimensions, they are autonomous regarding epistemological and semantic dimensions. The critical analysis of these two perspectives results in two conclusions. First: there are considerable similarities between these two viewpoints prevailing over their differences. Second: these two thinkers have not provided a proper definition of the relationship between ethics and religion and have not clarified the ethical interaction between God and man.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Taymiyyah
  • Robert Adams
  • Religion and Ethics
  • Religious Good and Evil
  • Rational Good and Evil
[1]. افلاطون (1380). دوره آثار، ج2. ترجمۀ محمد حسن لطفی،‌ تهران، خوارزمی.
[2]. ابن‌تیمیه، احمد (1422).  الایمان الاوسط. تحقیق ابویحیی محمود ابوسن، بیروت، دارطیبة.
[3]. ---------- (1421). التحفه العراقیه فی الاعمال القلبیه. تحقیق یحیی الهنیدی، ریاض، مکتبه الرشد.
[4]. ---------- (1416). الایمان. بیروت، المکتب الاسلامی.
[5]. ---------- (1415). تزکیة النفس. تحقیق محمد القطانی، الریاض، دار المسلم.
[6]. ---------- (1408). حکم السماع. تحقیق حماد سلامه، الاردن، مکتبة المنار.
[7]. ---------- (1406).  الغیبة. مکتبه الصحابه.
[8]. ---------- (1396). الامر بالمعروف و النهی عن المنکر. تحقیق صلاح الدین المنجد، بیروت، دارالکتب الجدید.
[9]. ----------- (2005). الرد علی المنطقیین. تحقیق سلیمان التروی، بیروت، موسسة الریان.
[10]. ---------- (1986). منهاج السنة النبویة، ج1ـ9. تحقیق محمد رشاد سالم، قاهره، دار الفضیلة.
[11]. ---------- (1979). درء تعارض العقل و الشرع، ج1ـ11. تحقیق محمد رشاد سالم، ریاض، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة.
[12]. جوادی آملی، عبدالله (1391). شمس الوحی تبریزی: سیره علمی علامه طباطبایی. قم، إسراء.
[13]. جوادی، محسن؛ موسوی، سیده منا (1388). «راهکار رابرت مری هیو آدامز در دفاع از نظریۀ امر الهی». قبسات، سال چهاردهم، پاییز، ص 138ـ113.
[14]. جوادی، محسن؛ دانش، جواد (1390). «وابستگی معناشناسانه اخلاق به دین». پژوهش‌های اخلاقی، سال دوم، شماره دوم، زمستان، ص 63ـ45.
[15]. روحانی، سید محمد (1387). «حسن و قبح از دیدگاه ابن‌تیمیه». کوثر معارف، سال چهارم، شماره 8، ص 132ـ109.
[16]. شفق، نجیب‌الله (1391). «نظریه امر الهی اصلاح شده با تقریر رابرت آدامز». معرفت اخلاقی، سال سوم، شماره چهارم، پاییز و زمستان، ص 5ـ24.
[17]. طباطبایی، محمد حسین (1388). مجموعه رسائل، ج2. به کوشش سیّدهادی خسروشاهی، قم، بوستان کتاب.
[18]. ----------- (1389). انسان از آغاز تا انجام. ترجمه صادق لاریجانی، قم، بوستان کتاب.
[19]. مروارید، محمود و همتی مقدم، احمدرضا (1389). خوبی، الزام اخلاقی و امر الهی؛ بررسی تطبیقی آرای آدامز و متفکّران شیعه. قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
[20]. Adams, Robert Merrihew (2006). A Theory of Virtue, Excellence in Being for the Good. Oxford University Press.
[21]. ----------- (2002). Finite and Infinite Goods: A Framework for Ethics. Oxford University Press.
[22]. ----------- (1987). The Virtue of Faith and Other Essays in Philosophical Theology. Oxford University press.
[23]. Newlands, Samuel and Jorgensen Larry M. (2009). Metaphysics and the Good: Themes from the Philosophy of Robert Merrihew Adams. Oxford University press.
[24].Vasalou, Sophia (2016). Ibn Taymiyya’s Theological Ethics. Oxford University Press.