سیر تحول قیاس خلف از ارسطو تا قطب رازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته‌ی دکتری فلسفه دانشگاه اصفهان

چکیده

در این مقاله، تلاش‌های منطق‌دانان دورۀ اسلامی در تبیین رابطۀ میان دو بخش قیاسی و غیرقیاسی‌ِ قیاس خلف، مورد بررسی قرار می‌گیرند و با نگاه به آثار شارحان یونانی ارسطو مانند اسکندر افرودیسی و فیلوپونوس و اشاره به ناتوانی آنها در تبیین سخنان ارسطو در تحلیل اوّل، دو رویکرد کلی در این زمینۀ معرفی می‌شود. در رویکرد نخست که از سوی افضل‌الدین مرقی ارائه گردیده، رابطۀ میان دو بخش قیاسی و غیرقیاسیِ قیاس خلف در چارچوب منطق ارسطویی و بر اساس صورت‌بندی وی از قیاس حملی در قالب قیاس استثنائی توجیه می‌گردد. در حالی که در رویکرد دوم که از سوی ابن‌سینا ارائه شده و مورد قبول اکثر منطق‌دانان پس از وی قرار ‌گرفته است، رابطۀ بخش قیاسی و غیرقیاسی‌ِ قیاس خلف بر اساس نوآوری وی در زمینۀ قیاس‌های اقترانی شرطی و خارج از چهارچوب منطق ارسطویی تبیین می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Development of Per Impossibile from Aristotle to Quṭb al-Din Razi

نویسنده [English]

  • Amin Shahverdi
چکیده [English]

Aristotle took Per Impossibile as a form of Hypothetical Syllogism which was composed of a Syllogistic and a non-syllogistic part. But he didn’t express the relation between these two parts clearly. Alexander of Aphrodisias and Philoponus didn’t add any specific comments to Aristotle’s view. Al-Farabi believed that Per Impossible includes three deductions: two categorical syllogisms and one exceptional syllogism; Avicenna introduced Connective Conditional Syllogism, and, based on it, he explained the relation between two parts that Aristotle propounded in Per Impossible. This interpretation is accepted by many of Islamic logicians, nevertheless Averroes followed Aristotle’s outline and ruled out Avicenna’s Connective Conditional Syllogism. Afḍal al-Din Maraqi took Aristotle’s opinion and clarified the relation between Syllogistic and non-syllogistic parts well, finally Quṭb al-Din Razi modified some aspects of Avicenna’s view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Per Impossibile
  • Syllogism
  • Aristotle
  • Avicenna
  • Afḍal al-Din Maraqi

مراجع

[1]. ابن‌رشد (1992). نصّ تلخیص منطق ارسطو، ج4، بیروت، دارالفکر.
[2]. ــــــــ (1992). نصّ تلخیص منطق ارسطو، ج5، بیروت، دارالفکر.
[3].  ابن‌سینا (1983). الاشارات و التنبیهات مع شرح نصیرالدین الطوسی، القاهره، دارالمعارف.
[4]. ــــــــ (1964). الشفاء: القیاس، القاهره، دار الکتاب العربی للطباعه و النشر.
[5]. ــــــــ (1383). رساله منطق دانشنامه علائی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
[6]. ــــــــ (1982). النجاة، بیروت، دار الافاق الجدیدة.
[7]. بهمنیار (1375). التحصیل، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
[8]. حاج حسینی، مرتضی (1380). «بررسی و تحلیل برهان خلف در دو نظام منطقی قدیم و جدید»، مجله علمی ـ پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، اصفهان، سال 2، شماره 24 و 25، بهار و تابستان، صص 72ـ59.
[9]. رازی، قطب‌الدین (؟). شرح مطالع الانوار فی المنطق، قم، انتشارات کتبی نجفی.
[10]. رازی، قطب‌الدین (1428). تحریر القواعد المنطقیة فی شرح الرسالة الشمسیة، قم، انتشارات بیدار.
[11]. طوسی، خواجه نصیرالدین (1375). اساس الاقتباس، تهران، نشر مرکز.
[12]. عظیمی، مهدی (1386). نقد و اصلاح ساختار منطق سنتی، (پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد)، دانشگاه فردوسی مشهد.
[13]. فارابی (1408). المنطقیات للفارابی، ج1، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
[14]. کلنبوی، اسماعیل (1347). البرهان، مصر، مطبعة السعادة.
[15]. مرقی کاشانی، افضل‌الدین محمد (1366). مصنفات، تهران، خوارزمی.
[16]. Alexander of Aphrodisias (2013).On Aristotle Prior Analytics 1.23-31, Trans. Ian Mueller, London, Bloomsbury Academic.
[17]. Aristotle (2009). Prior Analytics book 1, Trans. Gisela Striker, Oxford, Clarendon Press.
[18]. Aristotle (2002). Posterior Analytics, Trans. Jonathan Barnes, Oxford, Clarendon Press.
[19]. Bobzien, Susanne (2014). Alexander of Aphrodisias on Aristotle’s Theory of Stoic Indemonstrables, M. Lee (ed.), Strategies of Argument: Essay in Ancient Ethics, Epistemology and Logic,New York, Oxford University Press.
[20]. Lear, Jonathan (1980). Aristotle and Logical Theory, New York, Cambridge University Press.
[21]. Lukasiewicz, Jan (1957). Aristotle’s Syllogistic from the Standpoint of Modern Formal logic, Oxford, Clarendon Press.
[22]. Philoponus (2012). On Aristotle Posterior Analytics 1.19-34, Trans. Owen Goldin and Marije Martijn, London, Bristole Classical Press.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 49، شماره 2
اسفند 1395
صفحه 203-220

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار