برهان صدیقین صدرایی ابن سینا، تأمّلی در نظر صدرالمتالهین دربارۀ صدیقین بودن برهان سینوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس تهران

2 استادیار گروه فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

از دیدگاه ابن‌سینا براهینی برهان صدیقین هستند که واجب‌الوجود را صرفاً با تأمل در نفس وجود به اثبات برسانند. وی مدعی است که در تقریرهای خود از برهان صدیقین معیار فوق را رعایت نموده است؛ امّا صدرا برهان شیخ را اولاً، به دلیل عدم تأمل در نفس وجود و ثانیاً، به علت استفاده از مفهوم موجود و نه حقیقت وجود برهان صدیقین نمی‌داند. در این مقاله جهت بررسی اشکال صدرا ابتدا تقریری از برهان صدیقین در آثار شیخ یعنی تقریر کتاب نجات و صورت‌بندی آن در منطق محمولات مرتبه اول بیان می‌شود. سپس نشان داده می‌شود که اولاً، بر اساس مبانی متافیزیکی شیخ، هیچ‌یک از دو جنبۀ نقد صدرا به برهان سینوی وارد نیست؛ ثانیاً، حتّی با وجود پذیرفتن مبانی متافیزیکی صدرا چنان‌چه تعریف مفاهیم واجب‌الوجود و ممکن‌الوجود را به کمک مفهوم علیّت تغییر دهیم، برهان صدیقین سینوی دیگری به دست می‌آید که اشکال صدرا را منحل می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Ibn Sina’s Sadraean Sidiqin Argument

نویسنده [English]

  • Homa Ranjbar 1
1
2
چکیده [English]

 
Ibn Sina Characterizes Sidiqin Argument as an argument by means of which the existence of Necessary Being is proved just on the basis of reflecting on the nature of being. He claims that his versions of the argument satisfy the criterion, really. Mulla Sadra, however, argues first that Ibn Sina’s arguments are not, properly speaking, based on reflecting on the nature of being, and second that they are based on reflecting on the concept of being. Here, we first formalize one of the Ibn Sina’s arguments, namely the version of Najat. Then we argue that based on Ibn Sina’s metaphysical system, Sadra’s objections do not work. Finally, we propose that if one redefines necessary being and contingent being by use of causality, then one reaches to a new version of Ibn Sina’s Sidiqin Argument that dissolves Sadra’s objection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sidiqin Argument؛ Ibn Sina
  • Mulla Sadra؛ Necessary Being
  • contingent being
[1]. ابن‌سینا (1363ه‍.ش). المبدأ و المعاد، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل با همکاری دانشگاه تهران
[2]. ــــــــ (1364ه‍.ش). النجاه، چاپ دوم، تهران، نشر مرتضوی.
[3]. ــــــــ (1383ه‍.ش). الإشارات و التنبیهات، جلد سوم، قم، نشرالبلاغه.
[4]. ــــــــ (1400ه‍.ق). رسائل ابن‌سینا، قم، انتشارات بیدار.
[5]. رنجبر، هما؛ حسینی، داود؛ سعیدی‌مهر، محمد (1392ه‍.ش). «صورت‌بندی برهان صدیقین ابن سینا در نجات بر پایه منطق محمولات مرتبه اول»، دوفصل‌نامۀ علمی ـ پژوهشی حکمت سینوی (مشکوه النور)، شماره 50، صص 17ـ40.
[6]. رنجبر، هما؛ حسینی، داود؛ فلاحی، اسدالله (1393ه‍.ش). «تأملی دوباره در باب برهان صدیقین سینوی در نجات»، دوفصل‌نامۀ علمی ـ پژوهشی حکمت سینوی (مشکوه النور)، شماره: 52، صص 25ـ38.
[7]. شیرازی، صدرالدین محمد (1425ه‍.ق). الحکمه المتعالیه فی الأسفار العقلیه الأربعه، جلد ششم، قم، منشورات طلیعه النور.
[8]. عبودیت، عبدالرسول (1389ه‍.ش). اثبات وجود خدا به روش اصل موضوعی، قم، مرکز انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
[9]. لاهیجی، محمدجعفر (1386). شرح رساله المشاعر، تصحیح و تعلیق جلال‌الدین آشتیانی، قم، موسسۀ بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم).
[10]. یثربی، یحیی (1385ه‍.ش). ترجمه و شرح الهیات نجات شیخ الرئیس ابوعلی سینا، قم، مؤسسۀ بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم).