مفهوم ذاتی در حسن و قبح عقلی از دیدگاه علامه طباطبائی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه دین و فلسفه اسلامی پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران، پردیس فارابی.

چکیده

از دیرباز، مسئلۀ حسن و قبح از دو منظر وجود‌شناختی و معرفت‌شناختی در فلسفه و کلام مورد بحث قرار گرفته است. جستار پیش رو درصدد پاسخ به این مسئله است که آیا نظریۀ ادراکات اعتباری علامه طباطبائی، راه حل جدیدی برای مسئلۀ حسن و قبح ارائه می‌دهد یا نه؛ و در صورت پاسخ مثبت، این راه حل از کدام حیث (وجودشناختی یا معرفت‌شناختی) به مسئله پرداخته است؟ مقاله نشان می‌دهد که نظریۀ ادراکات اعتباری با بررسی معرفت‌شناختی معنای اعتبار در حوزۀ عقل عملی معنای سومی برای «عقلی» در مسئلۀ حسن و قبح عقلی و ذاتی مطرح کرده است و در نتیجه توانسته است راه حل جدیدی در پاسخ به مسئلۀ مذکور ارائه دهد. این معنا برای اعتباریات نه تنها به معنای نفی مقام واقع و حقایق مربوط به این معانی نیست؛ بلکه مبتنی بر پذیرش واقع و واجد حیثیتی واقعی و وجود‌شناختی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Allameh Tabatabaei’s Views on The Concept of Inherent in the Theory of Rational Good and Bad (Al-Husn wa al-Qubh al-'Aqli)

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Ali Dibaji 1
  • Zeynab Yousefzadeh 2
چکیده [English]

The problem of good and bad in philosophy and theology can be discussed from two perspectives, ontological and epistemological. The problem that we're seeking to answer in this paper is that: Does the theory of “al-idrakat al-i'tibariyah” (constructive perceptions) has presented a new solution for it?  If yes, which way it has used to deal with the problem (ontological or epistemological)?
The answer that has been discussed is that this theory, by considering the epistemological aspect of al-i'tibariyah in the scope of practical intellect, presents a third meaning for the problem of good and bad and provides an innovative way for the problem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • :“al-idrakat al-i'tibariyah” (Constructive Perceptions)
  • Rational Good and Bad
  • Practical Intellect
  • Allameh Tabatabaei
[1]. ابن سینا، (1375). الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
[2]. ـــــــــ (1420ق). شرح اشارات، شرح خواجه طوسی، قم: دفتر نشر کتاب.
[3]. ارسطو (1366). درباره نفس، ترجمه و تعلیق: علیمراد داودی، تهران: انتشارت حکمت.
[4]. الایجی، قاضی عضدالدین (1325). شرح المواقف فی الکلام، شرح: میرسیدشریف جرجانی با حاشیه حسن چلپی و حاشیه عبدالکریم سیالکوتی، مصر: مطبعه العاده،.
[5]. تفتازانی، سعدالدین مسعود (1409ق). شرح المقاصد فی الکلام، قم: الشریف الرضی.
[6]. جوادی آملی، عبدالله (1375). فلسفه حقوق بشر، قم: مرکز نشر إسراء.
[7]. حائری یزدی. مهدی (1384). کاوشهای عقل عملی. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
[8]. حلی، حسن بن یوسف (1413). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: موسسه النشر ـ الاسلامی.
[9]. دیباجی، سیدمحمدعلی؛ یوسف‌زاده، زینب (1394). «نسبت تظریه ادراکات اعتباری با معقولات فلسفی»، آینهً معرفت، تهران، سال پانزدهم، شماره 43، تابستان، ص 1ـ25.
[10]. سبزواری (1375). شرح الاسماء الحسنی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
[11]. ـــــــــ (1417ق). شرح منظومه، تعلیقه: آیت الله حسن‌زاده، قم: نشر ناب.
[12]. سبحانی، جعفر (1368). جبر و اختیار، نگارش علی ربانی گلپایگانی، قم: موسسه تحقیقاتی سیدالشهداء.
[13]. ــــــــــــــ (1368). حسن و قبح عقلی یا پایه‌های اخلاق جاودان، نگارش: علی ربانی گلپایگانی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[14]. فارابی (1405ق). فصوص الحکم، تحقیق: محمد حسن آل یاسین، قم: بیدار.
[15]. طباطبائی، محمدحسین (1368). اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: انتشارات صدرا، چاپ ششم.
[16]. ــــــــــــــــــــ (1362). «اعتباریات»، در رسائل سبعه، قم، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی.
[17]. ـــــــــــــــــــــ (؟). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: موسسه النشر الاسلامی.
[18]. غروی الاصفهانی، محمدحسین (1374). نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، اصفهان: انتشارات مهدوی.
[19]. گلپایگانی، علی (1418ق). القواعد الکلامیه، قم: موسسه امام الصادق.
[20]. لاهیجی، عبدالرزاق (1372). سرمایه ایمان در اصول اعتقادات، تصحیح: صادق لاریجانی، تهران: انتشارات الزهراء.
[21]. ـــــــــــــــــ (1372). گوهر مراد، تصحیح: زین‌العابدین قربانی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشد اسلامی.
[22]. مصباح یزدی، محمدتقی (1380). فلسفه اخلاق، تحقیق و نگارش: احمد حسین شریفی، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
[23]. مظفر، محمدرضا (1386). المقرر فی شرح المنطق، شرح: سیدرائد حیدری، قم: انتشارات ذوی القربی.
[24]. ــــــــــــــــ (1415ق). اصول الفقه، قم: مرکز النشر مکتب الإعلام الاسلامی.
[25]. ملاصدرا (1386). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، قم: مکتبه المصطفوی.
[26]. ـــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح و تعلیق: سید جلال الدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
[27]. نصیرالدین طوسی (1371). جوهر النضید، شرح علامه حلی، قم: انتشارات بیدار.
[28]. ــــــــــــــــــ (؟). قواعد العقائد، بیروت: دار الغربه.
[29]. معلمی، حسن (1380). مبانی اخلاق در فلسفه غرب و فلسفه اسلامی، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.