تمایز وجود و ماهیت در پرتو تفکیک دو وجه وجود در فلسفه ابن سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفه، دانشگاه تهران

چکیده

ابن‌سینا همواره از تمایز و تقابل دو نوع وجود، وجود خاص و وجود اثباتی، سخن می‌گوید که خود مبنای تمایز ماهیت و وجود است. به همین جهت، مسئلۀ مشهور تمایز میان ماهیت و وجود به نوعی در خصوص این تمایز نیز مطرح می‌شود. مسئله آن است که آیا وجود خاص اساساً وجود است؟ این در واقع مسئله‌ای است در خصوص ماهیت: آیا در درک ابن‌سینایی از ماهیت، معنایی از وجود حاضر است؟ این جستار تلاش می‌کند تا بر اساس ارتباط وجود خاص با معانی وجود اثباتی، وجود قابلی، شیئیت و ماهیت، این نکته را تبیین کند که تمایز وجود خاص از وجود اثباتی در فلسفۀ ابن‌سینا در واقع تمایزی میان دو وجه از وجود در معنای یونانی آن است؛ تمایزی که مبنای تمایز وجود و ماهیت است و در فلسفۀ یونانی چندان مورد تأکید قرار نمی‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Distinction of Two Aspects of Being in Ibn Sina

نویسنده [English]

  • Mohammad Bagher Ghomi
PhD in Philosophy, University of Tehran
چکیده [English]

Ibn Sina speaks repeatedly of the distinction between the specific (khas) being and the positive (ijabi) being; a distinction on the basis of which is his distinction of being and essence. Thence, the famous problem of the distinction of being and essence is applicable to this distinction too. The difficulty is this: if the specific being is 'being'? This is indeed a problem about essence: is there any sense of being present in Ibn Sina’s understanding of essence? Based on the relation of the specific being to positive being, possible being, thingness, and essence, this paper is trying to explain that the distinction between specific and positive being in Ibn Sina is, indeed, a distinction between two aspects of being in its Greek sense; a distinction on the basis of which is the famous distinction of being and essence and has not been focused on in Greek philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Being
  • Specific (Khas) Being
  • Positive (Ijabi) Being
  • Essence
[1] ابن رشد، ابو ولید محمد بن احمد (1377). تفسیر مابعد الطبیعه، تهران: انتشارات حکمت.
[2] ---------- (1994). رساله ما بعد الطبیعه، مقدمه و تعلیق: دکتر رفیق العجم و جیرار جهامی، بیروت: دارالفکر.
[3] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1383). الاشارات والتنبیهات: مع شرح الخواجه نصیرالدین طوسی و المحاکمات لقطب الدین رازی، محقق: کریم فیضی، قم: مطبوعات دینی.
[4] ---------- (1371). المباحثات، قم: انتشارات بیدار.
[5] ---------- (1376). الهیات من کتاب الشفاء، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
[6] ---------- (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح: محمد تقی دانش پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
[7] ---------- (1383). الهیات دانشنامه علایی، مقدمه و حواشی: دکتر محمد معین، همدان: انتشارات دانشگاه بو علی سینا.
[8] ---------- (1391). شیخ الرئیس ابوعلی سینا برهان شفا، ترجمه و تفسیر: مهدی قوام صفری، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
[9] ---------- (1400 هـ ق). رسائل ابن سینا، قم: انتشارات بیدار.
[10] ---------- (1404 ﻫ ق). التعلیقات، تحقیق: عبدالرحمن بدوی، بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.
[11] ---------- (1404 ﻫ ق). الشفاء: المنطق، تحقیق: سعید زاید، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
[12] احسن، مجید و حسن معلمی (1389). «تأملی بر دیدگاه ابن سینا و شیخ اشراق در اصالت وجود یا ماهیت»، معرفت فلسفی، شماره 3، بهار، صص 11-36.
[13] احمدی، احمد، (1388)،‌ «بحث ماهیت و وجود در ابن سینا و ابن رشد و نقد آن»، حکمت سینوی (مشکوة النور)، شماره 42، پاییز و زمستان، صص 5-21
[14] ارسطو، تحلیلات ثانی ← [24]
[15] ---------- ، فیزیک ← [24]
[16] ---------- ، متافیزیک ← [24]
[17] اکبریان، رضا و احمدی، احمد (1376). «مسئله وجود در فلسفه ابن سینا»، مدرس علوم انسانی، شماره 5، زمستان، صص 138-156.
[18] اکبریان، رضا و حقیقت، سهراب (1387). «رابطه وجود و ماهیت در فلسفه ارسطو و ابن‌سینا»، خردنامه صدرا، شماره 52، زمستان، صص 40-61.
[19] حائری یزدی، مهدی (1384). جستارهای فلسفی (مجموعه مقالات)، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
[20] فارابی، ابو نصر (1986) کتاب الحروف، مقدمه، تحقیق و تعلیق: محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق.
[21] فصیحی، عبدالخالق (1392). «تفکیک وجود از ماهیت در فلسفه ابن‌سینا همراه با نقد برداشت اتین ژیلسون»، حکت اسرا، شماره 17، پاییز، تهران، صص 109-124.
[22] موسویان، سید حسین (1381). ««ماهیت» از دیدگاه ابن سینا»، مقالات و بررسیها، دفتر 71، تابستان، صص 247-265.
[23] ویسنوسکی، روبرت (1389). متافیزیک ابن سینا، ترجمه: مهدی نجفی افرا، تهران: انتشارات نشر علم.
[24] Barnes, Jonathan (1991). The Complete Works of Aristotle, Princeton University Press, Princeton, N.J.
 [25]Brown, Lesley (1986). Being in the Sophist: A syntactical Enquiry, in : Ackrill, J. L. (ed.), Oxford Studies in Ancient Philosophy,  V. IV, pp. 49-70
[26] Gosling, J. C., (1973). Plato, Routledge and Kegan Paul
 [27]Kahn, Charles H., (1996). Plato and the Socratic Dialogues, Cambridge University Press
 [28]Roberts, Jean (1998). The Problem about Being in the Sophist, in: Smith, Nicholas D. (ed.), PLATO: Critical Assessment, Volume IV, Routledge, pp. 142-157