معیارهای تمایز دلالت تضمنی و التزامی از مجازِ در لفظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی. دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

بحث دلالت‌های ثلاث از مباحثی است که به تبع تحول در جایگاه مباحث الفاظ در منطق سینوی پدیدار شد. ابن‌سینا برای نخستین بار اعتنای بیشتری به مباحث الفاظ نموده و از جمله مباحثی که وی بدان می‌پردازد، دلالت‌های سه‌گانۀ الفاظ (تطابقی، تضمنی، و التزامی) است. در این میان دلالت التزامی بیش از دو دلالت دیگر مورد توجه منطق‌دانان بوده است. این دلالت از آن جهت که بر معنایی خارج از معنای موضوع له دلالت می‌کند، مشابه برخی از دلالت‌های مجازی بوده و همین مشابهت باعث خلط در تفکیک این دو حیطه از هم می‌گردد. در این پژوهش، تفاوت حیطۀ استعمال (دلالت تصوری و تصدیقی)، عدم احتیاج به تلازم بَیّن بالمعنی الاخص بین معنای مجاز و حقیقی و عدم استلزام معنای مجاز نسبت به حقیقی، به عنوان سه وجه تمایز دلالت التزامی و تضمنی از مجاز، به شیوه‌ای تحلیلی ـ توصیفی تبیین گردیده است که به‌وسیلۀ آن‌ها، مصادیق دلالت‌های سه‌گانه و مجازِ در لفظ، به صورت کاملاً آشکار قابل تفکیک و شناسایی باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparison of Metaphorical Denotation with Implicit and Implied Denotations

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hossein Wafaiyan 1
  • Zeinab Barkhordari 2
1 PhD Student of Islamic Philosophy and Kalam, University of Tehran.
2 Assistant Professor of Islamic Philosophy and Kalam, University of Tehran.
چکیده [English]

The topic of “trilogical denotations” (al-dalalat al-thalath) appears in Avicenna logic system following the development of the discourse on “terms subject” (al-mabahith al-alfad) in his system. It was Avicenna, who, for the first time, paid more attention to this subject and was responsible for its extended discussion. Among the issues to which he addresses is the one on trilogical denotations (implicit, implied, and metaphorical). Implicit denotation, to which the logicians were more concerned, in that it denotes some meaning different from its original referent, was similar to some kinds of metaphorical denotations, and this similarity leads to some misconceptions in differentiating between the two denotations, metaphorical and implied. In this research we have shown that metaphorical denotation differs from implicit and implied ones in three respects: first, in implicit and implied denotation, the denotation is the result of coining words, but in metaphorical one, it is through some evidence. Second, in differentiating between real and metaphorical meaning we do not need “evident mutual implication in its restricted meaning” (bayyen bi al- ma’na al-akhas). Third, there are not any mutual implications between metaphorical meaning and real meaning, but both implicit and implied meanings imply the real meaning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Implicit denotation
  • Implied denotation
  • Metaphorical denotation
  • Trilogical denotations (al-dalalat al-thalath)
[1]    ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، (1375).  الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغة.
[2]    ---------- (1405). منطق المشرقیین، قم، کتابخانۀ آیةالله مرعشی.
[3]    ---------- (1404). التعلیقات، بیروت، مکتبة الإعلام الإسلامی.
[4]    ---------- (1404). الشفاء، قم، نشر کتابخانه آیة الله نجفی.
[5]    ---------- (1379). النجاة، تهران، دانشگاه تهران.
[6]    احمد بن فارس بن زکریا (1404). مقاییس اللغة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات.
[7]    برخورداری ، زینب، (1385). تصحیح هشت رسالۀ منطقی ابن‌سینا (پایان‌نامۀ دکتری)، کتابخانۀ دانشکده الهیات دانشگاه تهران.
[8]    جرجانی، شریف (1370). کتاب التعریفات، تهران، ناصر خسرو.
[9]    جوهری، اسماعیل بن حمادق (1410). الصحاح، مصحح: عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین.
[10] خوئی، ابوالقاسم (1368). أجود التقریرات، قم، انتشارات مصطفوی.
[11] رازی، فخرالدین، (1404). شرح الإشارات و التنبیهات، قم، نشر کتابخانۀ آیةالله مرعشی.
[12] رازی، قطب‌الدین، (؟)، شرح مطالع الانوار، قم، انتشارات کتبی نجفی.
[13] ---------- (1384). تحریر القواعد المنطقیة، قم، انتشارات بیدار.
[14] رشتی، میرزا حبیب الله (1313).  بدائع الأفکار، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
[15] الساوی، عمر بن سهلان (1383). البصائر النصیریه، تحقیق: حسن مراغی، قم، نشر شمس تبریزی.
[16] سبحانی تبریزی (1382). تهذیب الأصول، قم، انتشارات اسماعیلیان.
[17] سبزواری، ملاهادی (1369-1379).  شرح المنظومه، تصحیح: آیة الله حسن‌زاده، تهران، نشر ناب.
[18] سهروردی، شهاب‌الدین (1375). اللمحات، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی (در ضمن مجموعه مصنفات شیخ اشراق).
[19] ---------- (1375). حکمة الاشراق، ،تصحیح و مقدمه: هانری کربن، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[20] شهرزوری، شمس‌الدین (1372)، شرح حکمة الاشراق، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[21] شیرازی، قطب‌الدین (1383). شرح حکمة الاشراق، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
[22] شیرازی، صدرالمتألهین، (؟)، شرح حکمة الاشراق (تعلیقات)، قم، نشر بیدار.
[23] صدر، محمد باقر (1417). بحوث فی علم الاصول، قم، مؤسسۀ دائرة المعارف اسلامی.
[24] طوسی، نصیرالدین (1375). شرح الإشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغة.
[25] ---------- (1361). اساس الاقتباس، تهران، نشر دانشگاه تهران.
[26] فرامرز قراملکی، احد (1391). جستار در میراث منطق‌دانان مسلمان، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[27] فیروزآبادی، مرتضی (1400). عنایة الأصول، بی‌جا، نشر فیروزآبادی.
[28] قزوینی، نجم‌الدین (1384). الرسالة الشمسیة، قم، انتشارات بیدار.
[29] مشکینی، ابوالحسن (1413). حاشیة المشکینی علی الکفایة،مصحح: عبدالسلام هارون، انتشارات لقمان.
[30] مظفر، محمدرضا (1424). المنطق، مصحح: فیاضی، قم، نشر دفتر تبلیغات اسلامی.
[31] نائینی، محمدحسین (1417). فوائد الأصول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
[32] ---------- (1419). أجود التقریرات، قم، مؤسسۀ صاحب الأمر.
[33] یزدی، ملاعبدالله (1412). حاشیۀ تهذیب المنطق ، قم، انتشارت دفتر تبلیغات.