معرفت‌شناسی گزاره‌های اخلاقی بر مبنای نظریۀ ادراکات اعتباری علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی،

2 استاد گروه فلسفه، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس،

چکیده

با طرح نظریۀ ادراکات اعتباری از سوی علامه طباطبایی، بسیاری از علوم بشری از جمله علم اخلاق و گزاره‌های، آن تحت این نوع از ادراکات طبقه‌بندی شده و به‌تبع آن به لحاظ معرفت‌شناسی ماهیت و احکامی متفاوت با ادراکات حقیقی پیدا خواهند کرد. در این مقاله با کاوش در آثار علامه طباطبایی در خصوص ماهیت ادراکات اعتباری، مهم‌ترین ویژگی‌های این ادراکات استقرا شده و پیرو آن لوازم و خصوصیات گزاره‌های اخلاقی به ویژه از حیث معرفت‌شناسی بررسی شده است؛ ویژگی‌هایی همچون عدم واقع‌نمایی این گزاره‌ها، معیار در صحت و سقم آن‌ها، پیوند این گزاره‌ها با احساسات و پیامد آن، عدم رابطۀ تولیدی با علوم حقیقی، عدم اتصافشان به اموری همچون بداهت و ضرورت، گسترۀ نفوذ و حوزۀ کاربرد آن‌ها و دیگر خصوصیاتی که عدم توجه به آن‌ها باعث مغالطه و خلط احکام این گزاره‌ها با احکام ادراکات حقیقی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Epistemology of Ethical Propositions based on Allameh Tabatabai's Theory of “Idrakat I’tibari”

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Kamali 1
  • Reza Akbarian 2
چکیده [English]

Allamah Tabatabaei classifies the sciences based on his theory, “idrakat I’tibari” (Conventional Perceptions). According to this theory, the nature of the two perceptions, actual and conventional, are completely different. Based on this theory, Ethics is a conventional science; so, ethical propositions are described by the characteristics of conventional perception. In this essay, we have shown the most important characteristics of conventional perception and have addressed the epistemological issues regarding ethical propositions, such as lack of reality representation of these propositions, the criteria of their truth and falsity, their relation to sentiments and emotions and its consequence, etc.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Allamah Tabataba'i
  • Conventional perception
  • Ethical propositions
  • Idrakat i'tibari

مراجع

[1] ابن‌بابویه، محمد بن علی (1362). خصال، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[2] ابن‌سینا (1403). شرح اشارات و تنبیهات، شرح خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، نشر کتاب.
[3] بدوی، عبدالرحمن (1979). الاخلاق عند کنت، بیروت، وکاله المطبوعات.
[4] ترکاشوند، احسان، و اکبر میرسپاه (1389). «تفسیری نو از اعتباریات علامه طباطبایی»، معرفت فلسفی، قم، سال هشتم، شماره اول، پاییز ، صص 25-54.
[5] جوادی، محسن (1375). ‌مسئلۀ باید و هست، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
[6] دباغ، سروش، و حسین دباغ (1388). «اعتبار و حقیقت در اخلاق، افتراق و اشتراک اخلاق طباطبایی و اخلاق ویتگنشتاین متقدم»، پژوهشنامۀ فلسفۀ دین (نامۀ حکمت)، تهران، سال 7، شماره 2، پاییز، صص 175-192. 
[7] ربانی گلپایگانی، علی (1375). «حسن و قبح افعال از دیدگاه علامه طباطبایی»، کیهان اندیشه، تهران، شماره 68، مهر و آبان، صص 74-88.
[8] طباطبایی، محمد حسین (1379). اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی: مرتضی مطهری، تهران، صدرا.
[9] ---------- (1388). انسان از آغاز تا انجام، قم، بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
[10] ---------- (1374). تفسیر المیزان، ترجمۀ سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.
[11] ---------- (1362). رسائل سبعه: رساله اعتباریات، تهران، حکمت.
[12] کانت، ایمانوئل (1369). بنیاد مابعدالطبیعۀ اخلاق، ترجمۀ حمید عنایت و علی قیصری، تهران، خوارزمی.
[13] ---------- (1380). درس‌های فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ منوچهر صانعی دره بیدی، تهران، نقش و نگار.
[14] لاریجانی، صادق (1384). «استدلال در اعتباریات»، پژوهش‌های فلسفی - کلامی، قم، سال 6، شماره 24، تابستان. صص 4-30.
[15] مسعود، امید (1380)، «اخلاق‌شناسی علامه طباطبایی»، نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، تبریز، شماره 178 و 179، بهار و تابستان، صص 45-70.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 48، شماره 1 - شماره پیاپی 1
بهار و تابستان
خرداد 1394
صفحه 99-120

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار