ساختار تحلیل زبانی نظریات فلسفی ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه، دانشگاه علامۀ طباطبائی

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علامۀ طباطبائی

چکیده

در این مقاله با به‌کارگیری روش تحلیل زبانی در بررسی آرای فلسفی ملاصدرا، نشان داده شده است که الگوی زبانی واحدی را می­توان بر تمامی نظریات فلسفی وی منطبق کرد. بدین منظور بر اساس دو نظریۀ زبانی در مورد ساختار معنایی لفظ مشتق، نشان داده شده است که هنگامی که وی نظام فلسفی خویش را بیان می­کند، نظریات فلسفی وی با الگوی زبانی بساطت معنایی مشتق انطباق دارد و هنگامی که بر مبنای قوم به دفاع از نظریات خویش می­پردازد، از الگوی زبانی ترکب معنایی مشتق استفاده می­کند. الگوی زبانی ارائه‌شده در این مقاله، بر آرای فلسفی ملاصدرا در مباحث زیر تطبیق داده شده­اند: پاسخ به اشکال اعتباری بودن وجود، موضوع حرکت، اتحاد عاقل و معقول. همچنین نشان داده شده است که اگر نخست نظریۀ زبانی بساطت مشتق را بپذیریم و سپس به سراغ مباحث فلسفی برویم، در پذیرش نظریات فلسفی ملاصدرا نیازمند دلیل نخواهیم بود. همچنین برای مخالفت با نظریات فلسفی ملاصدرا حتماً باید به نظریۀ ترکب معنایی مشتق قائل باشیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Linguistic Analysis Structure of Mulla Sadra's Philosophical Theories

نویسندگان [English]

  • Saeed Anvari 1
  • Faezeh Kalbasi 2
1 Assistant professor, Islamic Philosophy Allmeh Tabataba'I University, Email: Saeed.anvari@atu.ac.ir
2 M.A Graduat, Islamic Philosophy Allmeh Tabataba'I University
چکیده [English]

The present paper, through the linguistic analysis of Mulla Sadra's philosophical views, has shown that a single linguistic model can be applied to the analysis of all his philosophical views. To this end, based on two linguistic theories regarding the semantic structure of derivation, it is illustrated that Mulla Sadra’s philosophical views conform to the linguistic model of semantic simplicity of derivation when he expresses his philosophical system, and it conforms to the linguistic model of semantic complexity of derivation when he defends his theories based on dominant majority views. We have applied the linguistic model proposed in this study to some Mulla Sadra’s philosophical views, namely, answering the problem of the contingency of existence, the subject of motion, and the unity of intelligent and intelligible (ittihad al-aqil wa al-ma'qoul). It is also argued that if we presume the linguistic model of semantic simplicity of derivation, we need no reason to approve the philosophical theories of Mulla Sadra. But, to object his philosophical theories, we should presume the linguistic model of semantic complexity of derivation.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Complexity
  • Derivation
  • Mulla sadra
  • Simplicity
  • The linguistic analysis structure
 
[1] ابراهیمی دینانی، غلامحسین(1380). قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[2] ابن­سینا، حسین بن عبدالله (1375). الاشارات و التنبیهات (مع شرحالخواجه و المحاکمات)، قم، نشر البلاغة.
[3] ـــــــــــــــــــــــــــــ (1404ق). الهیات الشفاء، تصحیح: الاب قنواتی و سعید زاید، قم، مکتبة آیة الله المرعشی.
[4] احسائی، شیخ احمد (1428ق). شرح المشاعر، بیروت، مؤسسة البلاغ.
[5] احمدی افرمجانی، علی اکبر (1382). تحلیل زبانی فلسفه، تهران، انتشارات خردورزان.
[6] اکبری، رضا و سید محمد منافیان (1390). شرح منظومۀ حکمت (بخش اول: در باب وجود و عدم)، تهران، دانشگاه امام صادق.
[7] انواری، سعید و سید جلیل حسین­نیا (1394). «بررسی نظریات فلسفی با مبانی متفاوت در آثار ملاصدرا»، خردنامۀ صدرا، شمارۀ 79، بهار 1394.
[َ8] جرجانی، میر سید شریف (بی­تا). حاشیه بر شرح مطالع، نسخۀ خطی شمارۀ 10388، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
[9] جوادی آملی، عبدالله (1368). رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه اسفار اربعه)، تهران، انتشارات الزهرا.
[10] خراسانی، محمد کاظم بن حسین (آخوند خراسانی) (1415ق). کفایة الاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامی حوزۀ علمیّه.
[11] خوئی، ابوالقاسم (1417ق). محاضرات فی الاصول، قم، انتشارات انصاریان.
[12] دشتکی، غیاث الدین منصور (1382). اشراق هیاکل النور (لکشف ظلمات شواکل الغرور)، تصحیح: علی اوجبی، تهران، میراث مکتوب.
[13] دوانی، جلال الدین محمد (بی­تا). تفسیر سورة الاخلاص، الرسائل المختاره، تصحیح: سیداحمد تویسرکانی، اصفهان، مکتبة الامام امیر المؤمنین.
[14] ــــــــــــــــــــــــــ (1381). رسالة اثبات الواجب الجدیدة، سبع رسائل، تحقیق: احمد تویسرکانی، تهران، میراث مکتوب.
[15] ذهنی تهرانی، محمد جواد (1366). تحریر الفصول (شرح بر کفایة الاصول)، قم، انتشارات حاذق.
[16] رازی، قطب الدین (1384). شرح مطالع الأنوار، تصحیح: محسن جاهد، پایان­نامۀ دکترا، رشتۀ فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران، استادان راهنما: نجفقلی حبیبی و احد فرامرز قراملکی.
[17] رضانژاد، غلامحسین (1387). مشاهد الالوهیّه (شرح کبیر بر شواهد الربوبیّه صدرالدّین شیرازی)، قم، آیت اشراق.
[18] سبزواری، ملاهادی (1351). اسرار الحکم، با مقدمه و حواشی ابوالحسن شعرانی. تصحیح: ابراهیم میانجی، تهران، کتابفروشی اسلامی.
[19]ـــــــــــــــــــ (1410ق). حاشیه بر الاسفار (الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الأربعة)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[20] ـــــــــــــــــــ (1422ق). شرح المنظومة، تحقیق: مسعود طالبی، تهران، نشر ناب.
[21] سهروردی، شهاب­الدین (1380). حکمة الاشراق، مجموعۀ مصنّفات شیخ اشراق، جلد دوم، تصحیح و مقدمۀ هانری کربن، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[22] شهابی، محمود (1390). رسالۀ بود و نمود، ویرایش: محمدامین شاهجوئی، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
[23] ـــــــــــــــ (1364). رهبر خرد، تهران، کتابفروشی خیام.
[24] شیرازی، رضی (1383). درس­های شرح منظومۀ حکیم سبزواری، به کوشش: فاطمه فنا، تهران، انتشارات حکمت.
[25] شیروانی، علی (1377). «تأملاتی در مسألۀ اتّحاد عقل و عاقل و معقول»، نامۀ مفید، قم، شمارۀ 15، صص55-76.
[26] طباطبائی، محمد حسین (1417ق)، بدایة الحکمة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[27] ــــــــــــــــــــــــ (1404ق)، نهایة الحکمة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
[28] طوسی، خواجه نصیرالدین (1375). شرح الاشارات و التنبیهات (مع المحاکمات)، قم، نشر البلاغة.
[29] عرب مؤمنی، ناصر (1380). «دربارۀ اتّحاد عالم با معلوم»، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مشهد، شمارۀ 51 و52، صص177-208.
[30] علیزاده، بیوک (1380). «نگاهی به پیشینه نظریۀ اتّحاد عاقل و معقول»، تهران، متین، شمارۀ 11 و12، صص109-128.
[31] فرهنگ­نامۀ اصول فقه (1389). جمعی از محقّقان مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
[32] فیاض، محمد اسحاق (1422ق). المحاضرات فی اصول الفقه (تقریرات بحث آیة الله العظمی خوئی)، قم، مؤسسۀ احیاء آثار الامام الخوئی.
[33] لاهیجی، عبدالرزاق بن علی (فیاض) (1426ق). شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام. تصحیح: اکبر اسدعلی­زاده، قم، انتشارات مؤسسة الامام الصادق.
[34] محقّق داماد، مصطفی (1378). «بساطت و ترکیب مشتقّات در بستر ادبیات علوم عقلی اسلامی»، خردنامۀ صدرا، تهران، شمارۀ 16، صص20-27.
[35] مطهری، مرتضی (1388). درس­های اسفار مبحث حرکت، مجموعۀ آثار، ج11، تهران، انتشارات صدرا.
[36] ــــــــــــــــ (1380)، درسهای الهیات شفا، مجموعۀ آثار، ج8، تهران، انتشارات صدرا.
[37] ــــــــــــــــ (1377). شرح مبسوط منظومه، مجموعۀ آثار، ج9، تهران، انتشارات صدرا.
[38] ملاصدرا، محمد بن ابراهیم شیرازی (1389). أجوبة المسائل لبعض الخلاّن، مجموعۀ رسائل فلسفی، تصحیح: حامد ناجی اصفهانی، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
[39] ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1410ق). الأسفار ( الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الأربعة)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[40] ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1314ق). تعلیقات بر شرح حکمة الاشراق قطب الدین شیرازی، چاپ سنگی، 1314ق.
[41] ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1389). رسالۀ شواهد الربوبیة، مجموعۀ رسائل فلسفی، ج1، تصحیح: حامد ناجی اصفهانی، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
[42] ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح: جلال الدین آشتیانی، مشهد، المرکز الجامعی للنشر.
[43] ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1354). المبدأ و المعاد، تصحیح: سید جلال­الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
[44] ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363). المشاعر (با ترجمۀ میرزا عماد الدوله)، تصحیح: هانری کربن، تهران، کتابخانۀ طهوری.
[45] نائینی، محمد حسین (1417ق). فوائد الأصول، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
[46] نگری، احمد (1395ق). جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون (دستور العلماء)، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.