سعادت عظمی از منظر غزالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

مسئلۀ اصلی این پژوهش این است که از منظر غزالی ملاک­های اصلی سعادت عظمی چیست؟ روش تحقیق آن توصیفی‌ـ‌تحلیلی است. غزالی در مکتوبات مختلف خویش ملاک­های متعددی برای وصول به سعادت عظمی و تحقق آن بیان می­کند که عبارت‌اند از: ­­معرفت الهی، تقرب به خدا، لقای الهی، نظر به وجه الهی در آخرت، داشتن بیشترین حب به خدا در آخرت، تفکیک سعادت عظمی از حیث نظری و عملی. او برای تحقق عامل پنجم (داشتن بیشترین حب به خدا در آخرت) دو روش پیشنهاد می­کند. روش اول، قطع علاقه به دنیا و اخراج حب غیر خدا در قلب؛ و روش دوم، افزایش معرفت به خدا می­باشد. همچنین او بر این باور است که سعادت عظمی از حیث نظری، کشف جلال و عظمت الهی، و از حیث عملی، اتصاف قلب به عقاید و اخلاق محمود است. نگارنده بر این باور است که ملاک­های ارائه‌شده از سوی غزالی مانعةالجمع نیستند، بلکه امکان جمع آن­ها وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Supreme Bliss in al-Ghazali's Thought

نویسنده [English]

  • Ainolah Khademi
Professor at Shahid Rajaee Teacher Training University
چکیده [English]

In this research, my problem is what the major criteria of Supreme
Bliss in al-Ghazali's Thought are. The methodology in this
investigation is analytic-descriptive. In his works, al-Ghazali offers
different criteria, such as knowing God, Proximity to Him, meeting
Him, to love Him and so on. To actualize the last one, al-Ghazali
suggests two methods: one: interruption of concern with mundane
world and abandoning any love but love to Him, and the other is to
increase the knowledge of God. He, also, believes that the supreme
bliss, theoretically speaking, is to discover Divine Glory and,
practically, to have good beliefs and morals. I think that, al-Ghazali’s
criteria are not exclusive, but they are compatible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Morality
  • Supreme bliss
  • Al-Ghazali
[1]   ابن­سینا (1363). المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران، مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل با همکاری دانشگاه تهران.
[2]    ---------- (1383). رسالۀ نفس، با حواشی و تصحیح موسی عمید، همدان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دانشگاه ابن­سینا.
[3]   ---------- (1400). رسالة فی السعادة، در: رسائل الشیخ الرئیس ابوعلی الحسین بن عبدالله بن سینا، قم، انتشارات بیدار.
[4]   ---------- (1999). رسالة فی العهد، در: الفلسفة الاسلامیة، ج 35.
[5]   ارسطو (1378). اخلاق نیکوماخوس، ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران.
[6]    افلاطون (1380). دورۀ آثار افلاطون، ترجمۀ محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، تهران، خوارزمی.
[7]   اینتایر، السدیر مک (؟). «اخلاقفضیلت»، مجلۀ نقد و نظر، ش 13– 14.
[8]   پینکافس، ادموند (1382). از مسأله‌محوری تا فضیلت‌گرایی، ترجمۀ حمیدرضا حسنی و مهدی علی­پور، قم، دفتر نشر معارف.
[9]   خادمی، عین­الله (1387). «تحلیل معنای سعادت از دیدگاه فارابی»، پژوهش­های فلسفی ـ کلامی، ش 38.
[10]   ---------- (1389). «سعادت از نظر ابن­سینا»، فلسفۀ دین، ش 5، بهار.
[11]   ---------- (1391). «تبیین سعادت قصوی از منظر مسکویه»، اسراء، ش 11، بهار.
[12]   راسل، برتراند (1980). الفوز بالسعادة، ترجمۀ سمیر عبده، بیروت، دار و مکتبة الحیاة.
[13]   غزالی (1382). مقاصد الفلاسفة، تحقیق سلیمان دنیا، شمس تبریزی.
[14]  ----------  (2003). روضة الطالبین و عمدة السالکین، در: رسائل الامام الغزالی، (رساله سوم)، تصحیح و تنقیح مکتب البحوث والدراسات، بیروت، دارالفکر.
[15]  ---------- (2003). رسالة کیمیاء السعادة، در: رسائل الامام الغزالی (رساله نوزدهم)، تصحیح و تنقیح مکتب البحوث والدراسات، بیروت، دارالفکر.
[16]    ---------- (2006). احیاء علوم الدین، ج 1، تعلیق محمد وهبی سلیمان و اسامة عمورة، دمشق، دارالفکر.
[17]   ---------- (2007). احیاء علوم الدین، ج 3، تعلیق محمد وهبی سلیمان و اسامة عمورة، دمشق، دارالفکر.
[18]   ---------- (2007). احیاء علوم الدین، ج 4، تعلیق محمد وهبی سلیمان و اسامة عمورة، دمشق، دارالفکر.
[19]   فلوطین (1366). دورۀ آثار فلوطین (تاسوعات)، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
[20]   کاپلستون، فردریک (1362). تاریخ فلسفه، ترجمۀ جلال­الدین مجتبوی، قسمت اول و دوم، ج 1، تهران، انتشارات علمی، فرهنگی.
[21]   مسکویه (1373). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، قم، بیدار.
[22]   ---------- (1421). رسالتان فی اللذات و الآلام و النفس و العقل، قاهرة، مکتبة الثقافة الدینیة.
[23]   Brand. B. Richard (1972). “happiness”  The encyclopedia of Philosophy, vol. 3, Paul Edward (ed.) Maclillan Rublishiny.
Griffin J. P. (1998). “happiness”, The Encyclopedia of Philosophy, vol. 4, Edward Carry (ed.) Routledge, London and