تأثیر گناه بر غایت و کارکرد عقل در اندیشۀ غزالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مسئلۀ بسیار مهم تأثیرات معرفتی گناه که امروزه در حوزۀ معرفت‌شناسی معاصر مجال طرح یافته است می­تواند از جنبه‌های گوناگون بررسی شود. یکی از این جنبه‌ها مربوط به تأثیرات واقعی گناه در عامل کسب معرفت، و دیگری مربوط به ارتباطی است که انسان با خداوند به منزلۀ افاضه‌کنندۀ معرفت دارد. در این مقاله جنبۀ نخست را به روش تحلیلی، آن هم از دید غزالی، دنبال می­کنیم. این تأثیر هم تأثیری بنیادین در غایت و کارکرد عقل است و هم تأثیر در فرآیند و فرآوردۀ کسب معرفت. ما در این‌جا تنها به تأثیر گناه در غایت و کارکرد عقل، در سه حیث تأثیر در غایت وجودی عقل، تأثیر در چگونگی روی‌کردن عقل به حقایق، و تأثیر در احساس و ارادۀ ناظر به درک و دریافت حقیقت می‌پردازیم. تأثیر گناه در فرآیند معرفت و فرآوردۀ آن محل بحث این مقاله نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Impact of Sin on the End and Function of Reason in al-Ghazali's Thought

نویسنده [English]

  • Zahra (Mitra) Poursina
Assistant Professor, University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran
چکیده [English]

The important issue of epistemic impacts of sin addressed in the
contemporary epistemology may be studied from different aspects.
One is related to the actual impacts which sin has on the securer of
knowledge and the other on the relation of human being and God as
the emanator of knowledge. In this article we address the first aspect
in an analytic method from al-Ghazali’s viewpoint. This impact is a
fundamental one on the end and function of reason and also on the
process of knowledge and its product. Here we only discuss the
impact of sin on the end and function of reason in its three aspects: the
impact of sin on the existential end of reason, its impact on the quality
of turning reason towards the truth, and its impact on the emotion and
the will related to the comprehension of truth. The impact of sin on the
process of knowledge and its product won’t be discussed in this
article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sin
  • End
  • Function
  • reason
  • Al-Ghazali

مراجع

[1] پورسینا، زهرا (میترا) (1388). «نظام‌بخشی به کاربردهای گوناگون عقل در نظر غزالی»، پژوهشهای فلسفی-کلامی، سال 11، شماره 41، پاییز، صص 5-44.
[2] ---------- (1386). «گناه در نگاه غزالی»، آینه معرفت، شماره 12، پاییز، صص 155-182.
[3] ---------- (1390). «پیگیری اثرپذیری ساحت عقیدتی از ساحتهای غیرعقیدتی با نظر به شاخصهای فکری غزالی»، پژوهشنامۀ فلسفۀ دین (نامۀ حکمت)، پاییز و زمستان، صص  39-64.
[4] ----------  (1391). «تأثرپذیری ساحت عقیدتی از ساحتهای غیر عقیدتی با نظر به رابطه نفس و بدن از دید غزالی»، اندیشۀ دینی، شماره 44، پاییز، صص 155-186.
[5] ----------  (1391). «تحلیل مبانی نظریۀ حسن و قبح شرعی غزالی»، فلسفه و کلام اسلامی (مقالات و بررسیها)، دوره 45، شماره 1، بهار و تابستان، صص 27-56.
[6] دنیا، سلیمان (1367 ق/ 1947 م). الحقیقه فی نظر الغزالی، دار احیاء الکتب العربیه، عیسی البابی الحلبی و شرکائه.
[7] غزالی، ابوحامد محمد (1406 ق/ 1986 م).  احیاء علوم الدین ، ربع اول و سوم و چهارم، بیروت، دارالفکر، دارالکتب العلمیه.
[8] ---------- (1424 ق/ 2003 م). الاربعین فی اصول الدین فی العقائد و اسرار العبادات و الاخلاق، تصحیح عبدالله عبدالحمید عروانی، مراجعة الدکتور محمد بشیر الشقفه، دمشق، دارالقلم.
[9] ---------- (1416 ق/ 1996 م). إلجام العوام عن علم الکلام،در: مجموعه رسائل الامام الغزالی، بیروت، دارالفکر.
[10] ---------- (1416 ق /1996 م). القسطاس المستقیم، در: مجموعه رسائل الامام الغزالی، بیروت، دارالفکر.
[11] ---------- (1383). کیمیای سعادت، جلد اول و دوم، به کوشش حسین خدیو جم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ یازدهم.
[12] ---------- (؟). المستصفی فی علم الاصول، الجزء الاول: المقدمات المنطقیه الاحکام، دراسه و تحقیق: الدکتور حمزه بن زهیر حافظ، مدینه منوره.
[13] ---------- (1407ق /1986م). مشکوة الانوار و مصفاة الاسرار، شرح و دراسة و تحقیق الشیخ عبدالعزیز عزالدین السیروان، بیروت، عالم الکتب.
[14] ---------- (1975م). معارج القدس فی مدارج معرفة النفس، بیروت، دار الآفاق الجدیدة.
[15] ---------- (1964م). میزان‌العمل، تحقیق و مقدمۀ دکتر سلیمان دنیا، مصر، دارالمعارف.
[16] Abrahamov, Binyamin )1993(. “Al-Ghazali’s Supreme Way to know God”, Studia Islamica, , LXXVII, Paris: 141-168.
[17] Craig, Edward (ed.) (1998). Routledge Encyclopedia of Philosophy, v.s 3, 5, 8 & 9,  Routledge,  London. 
[18] Othman, Ali Issa (1960). The Concept of man in Islam, in the Writings of al-Ghazali, Cairo.
[19] Westphal, Merold (1990). “Taking St. Paul Seriously: Sin as an Epistemological Category”, in Christian Philosophy, ed. By Thomas P. Flint (Notre Dame, Ind: University of Notre Dame Press, pp. 200-226.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار