امکان انتزاع مفاهیم کثیر از حیثیّت واحد در مسئلۀ توحید صفات از دیدگاه صدرالمتألهین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی و استادیار گروه فلسفه و کلام دانشکده الهیات دانشگاه تهران

چکیده

عینیت و توحید صفات الهی در کلمات صدرالمتألهین، برپایۀ انتزاع مفاهیم متعدد از حیثیّت واحد بنا نهاده شده است. این انگاره با مسئلۀ اتحاد مفهوم با مصداق و همچنین حیثیِت حکایتگری آن به راحتی سازگار نمی‌افتد. در این نوشتار، توحید صفات و ذات، اصلی مفروض در برابر پرسش از امکان انتزاع مفاهیم متعدد از حیثیّت واحد قرار داده شده و معیار صدرالمتألهین شیرازی در پاسخِ بدان تبیین می‌گردد. از این روی، در این جستار ابتدا دیدگاه او دربارۀ ارجاع صفات الهی به معنا و حیثیت واحد بیان گردیده و سپس به تشریح مناقشۀ انتزاع کثیر از واحد و تناقضی که صدرا نیز بدان ملتفت است، پرداخته می‌شود. در ادامه با مداقّه در حیثیات اطلاقی و تعلیلی و تقییدی و انواع آن‌ها از منظر حکیم ملاصدرا، امکان انتزاع مفاهیم کثیر از واحد بما هو واحد در بحث صفات باری تعالی، به شیوه‌ای تحلیلی‌ـ‌توصیفی اثبات گردیده و کثرتِ صفات در خارج، به کثرتی مجازی با حیثیتی واحد در خارج، ارجاع داده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mulla Sadra’s Views on the Possibility of Extracting Multiple Concepts from a Single Aspect in the Theory of Unity of Divine Attributes

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hossein Vafaeiyan 1
  • Hassan Ebrahimi 2
چکیده [English]

The identity and unity of the Divine attributes in Mulla Sadra’s view is based on the possibility of extraction of multiple concepts from a single aspect of an instance. This possibility is not compatible with the unity of the concept with its referent and is not also compatible with the denotation of concepts. In this article, the unity of God’s Essence and attributes is the main assumption behind the possibility of extracting multiple concepts from a single aspect of an instance. This article investigates Sadra’s views concerning the reference of God’s attributes to a single mode of expression. Then it deals with the debate of extracting multiple concepts from a single aspect of an instance and the contradiction in which Ṣadra himself is involved. Next, the possibility of the extraction of multiple concepts from a single aspect in the discussion of God’s attributes -using an analytic method-is demonstrated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • extraction of concepts
  • mode of absoluteness
  • Mode of Causation
  • mode of determination
  • Mulla Ṣadra