نقضِ «نقض موضوع»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفۀ اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

در کتاب‌های منطق اسلامیِ دورۀ معاصر، «نقض موضوع» را قاعده‌ای برشمرده‌اند که بر پایۀ آن می‌توان از یک گزارۀ کلّیِ صادق، گزارۀ صادق دیگری را به دست آورد که موضوع‌اش نقیض موضوع گزارۀ نخستین باشد و کمّ و کیف‌اش نیز دگرگون شده باشد. بنابراین، با کاربست این قاعده بر موجَبی کلّی مانند «هر الف ب است» سالبی جزئی همچون «برخی از نه‌ـ‌الف ب نیست» به دست می‌آید. در این جستار، امّا، نمایان خواهد شد که همواره چنین نیست، بل‌که گاه نتیجه نیز مانند مقدّمه، موجبی کلّی مثل «هر نه‌ـ‌الف ب است» از آب درمی‌آید؛ و آن هنگامی است کهموضوع گزارۀ اصلی اخصّ مطلق از محمول، و محمول برابر با عام‌ترین مفهوم کلّی باشد. بدین سان آشکار خواهد شد که قاعدۀ نقض موضوع کلّیت ندارد و تخصیص‌بَردار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Invalidity of “Subject-Obversion” Rule

نویسنده [English]

  • Mahdi Azimi
Assistant Professor in Islamic Philosophy at University of Tehran
چکیده [English]

In contemporary texts of Islamic logic, the “subject-obversion” has been introduced as a rule on basis of which one can replace the subject term of a categorical proposition with its complement and change both quality and quantity of the proposition. Thus from an A-proposition such as “all A is B”, one can infer “Some not-A is not B”. Well, let’s take that A is included by B but not vice versa, and B is most extensive universal such as “existent” or “thing”. In this case “all A is B” produces the contradictory of our favorite conclusion, i.e. “all not-A is B”. Therefore, the so-called subject-obversion rule, at least in A-proposition, is not logically valid.

کلیدواژه‌ها [English]

  • subject-obversion
  • most extensive universal
  • Islamic Logic