عقل در فلسفۀ ارسطو به روایت اسکندر و فارابی

نویسنده

دانشگاه زنجان، استادیار گروه فلسفه

چکیده

عقل از مسائل بنیادی در فلسف? مشاء است. رویکرد فارابی به عنوان حکیم مسلمان ایرانی با اندیش? شرقی، و اسکندر افرودیسی به عنوان حکیم یونانی و غربی، به آن نیز از مسائل مهمی است که می‌تواند از وجوه تمایز و افتراق فلسف? مشائی ارسطویی و حکمت اسلامی محسوب شود. این پژوهش بر طبق سنت روش‌شناسی مطالعات تطبیقی به تحلیل و تطبیق رسال? عقل این دو حکیم می‌پردازد. بر اساس نظر اسکندر، عقل (در رسال? نفس ارسطو) سه نوع است: عقل هیولانی، عقل بالملکه، و عقل فعال، که مورد اخیر خالق و مدبر عقل هیولانی است. اما این عقل بر طبق نظر فارابی واجد سه مرتبه است: هیولانی، بالفعل، و مستفاد. عقل فعال که نورش را بر جمیع افاضه می‌کند، عقل فلکی و مفارق است. به نظر می‌رسد که این تقسیم نخستین بار توسط فارابی ارائه شده است. از سویی دیگر فارابی با توجه به معتقدات اسلامی و تمایلات عرفانی، عقل فعال را با جبرئیل و اتصال به عقل فعال را با نبوت منطبق ساخته و سعی در تحصیل این اتصال را سلوک خاص عقلی و عرفانی دانسته و دوام این اتصال را بعد از فنای بدن با سعادت اخروی مترادف شمرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Aristotelian Notion of Intellect from the Viewpoint of Alexander of Aphrodisias and Al-Farabi

نویسنده [English]

  • Tahereh Kamalizadeh
چکیده [English]

Intellect is a fundamental topic of concern in the Peripatetic philosophy. A comparison of Al-Farabi’s approach to ‘intellect’ (an Iranian Muslim philosopher with an Oriental background) with that of Alexander of Aphrodisias’ (a Greek philosopher with an Occidental background) may reveal the contrasting features of Aristotelian Peripatetic philosophy and the Islamic philosophy. Basing itself on the methodology of comparative philosophy, this study carries out analysis and comparison of A Treatise on the Intellect of both Al-Farabi and Alexander Aphrodisias. According to Alexander Aphrodisias, intellect (in Aristotle’s On the Soul) is of three kinds: intellectus materialis, intellectus habitus, and intellectus agens and intellectus agens is the regulator of intellectus materialis. But according to Al-Farabi this intellect (intellectus agens) comprises three ranks: intellectus materialis, intellect in act and intellectus adeptus and it is the intellectus agens which radiates its light upon the cosmos containing world-souls and immaterial intellects. It seems that this classification of intellect was formulated for the first time by Al-Farabi. On the other hand, leaning on his Islamic beliefs and mystical inclinations Al-Farabi has identified intellectus agens (Active Intellect) with Gabriel and thus, made ‘union with Active Intellect’ acceptable in the view of Revelation and reckoned the effort and endeavour for this union with Active Intellect to be a spiritual-intellectual journey and considered the subsistence of this union after the extinction of body synonymous with eternal beatitude.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alexander of Aphrodisias
  • al-Farabi
  • Aristotle
  • Greek philosophy
  • Intellect
  • Islamic Philosophy