تاریخ تحوّل کلّیّات خمس: ارسطو، فرفوریوس، فارابی، ابن‌سینا

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران

2 استاد دانشگاه تهران

چکیده

ارسطو در جایگاه‌ها به‌منظور تحلیل استدلال جدلی، آن را به گزاره‌ها فرومی‌کاهد و می‌گوید که هر گزار? جدلی از موضوعی تشکیل شده که «نوع» است، و از محمولی که یا «تعریف» است، یا «جنس»، (یا «فصل»،) یا «خاصّه»، یا «عرض»؛ و موادّ این حمل‌پذیرها را مقولات ده‌گانه به‌دست می‌دهند. فرفوریوس در ایساگوگه «نوع» را جایگزین «تعریف» می‌کند و «فصل» را هم آشکارا به میان می‌آورد و این پنج کلّی را چونان پیش‌زمینه‌هایی ضروری و/یا سودمند برای آموزه‌های مقولات، تعریف، تقسیم، و اثبات پیش می‌نهد. فارابی حمل‌پذیرهای ارسطو و کلّی‌های پنج‌گان? فرفوریوس را درمی‌آمیزد و به فهرست تازه‌ای دست می‌یابد. وی بر آن است که کلّی‌های پنج‌گانه اجزای نهایی هم? تعریف‌ها و استدلال‌ها در هم? دانش‌ها هستند. ابن‌سینا در مدخل‌های منطقی خویش، بی هیچ بیش و کم، همان کلّی‌های پنج‌گان? فرفوریوس را به میان می‌آورد. وی در منطق الشفاء، مهم‌ترین نمودار منطق‌نگاری نُه‌بخشی، کارکرد کلّی‌های پنج‌گانه را همانی می‌داند که فرفوریوس می‌گوید. امّا در نخستین و برجسته‌ترین نمایند? منطق‌نگاری دوبخشی، یعنی منطق الإشارات، کلّی‌های پنج‌گانه را تنها به‌مثابت مدخل منطق تعریف به‌کار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Development of Quinque Voces: Aristotle, Porphyry, Farabi, Ibn Sina

نویسندگان [English]

  • Mahdi Azimi 1
  • Ahad Faramarz Qaramaleki 2
1
2
چکیده [English]

To analyze the dialectical reasoning, in Topics, Aristotle reduces any dialectical proposition to a subject which is ‘species’ and a predicate which is either ‘definition’ , ‘genus’, (‘difference’,) ‘property’, or ‘accident’, and then he says that the ten categories provide the matters of these predicables. Porphyry in Isagoge substitutes the ‘species’ for the ‘definition’ and exhibites these five universal predicates as the necessary or useful introduction to the Aristotelian doctrines of categories, definition, devision, and proof. Farabi combines Aristotelian Predicables with Porphyrian Five Universals and make a new catalogue of universals. He also explains that the five universals are final elements of all definitions and reasonings in all sciences. Ibn Sina in the logic of al-Shifa’ which is the best representative of the nine-part logicography in Islamic world, applies the five universals in the same function as Porphory does in Isagoge; but in the logic of al-Isharat which is the first compelet representative of his bipartite logicography, he applies them only as an introduction to the theory of definition

کلیدواژه‌ها [English]

  • Isagoge
  • Porphyry
  • predicables
  • Quinque Voces