تحلیل مبانی معرفتی نظریّۀ حسن و قبح شرعی غزالی

نویسنده

استادیار دانشگاه شهیدبهشتی

چکیده

شهرت اعتقاد غزالی به ناتوانی عقل در تشخیص حسن و قبح و نیازمندی به شرع برای حکم کردن به حسن و قبح امور بر کسی پوشیده نیست، امّا این‌که این رأی غزالی نه از سر اعتقاد به ناتوانی عقل در دست‌یابی به معرفت اخلاقی بلکه ناشی از اعتقاد وی به آسیب‌پذیری عقل از آلودگی‌های اخلاقی است چندان مورد توجّه واقع نشده است. غزالی نه تنها به ناتوانی عقل در حوز? معرفت‌های اخلاقی اعتقاد ندارد بلکه به‌جدّ به کارآیی ساختاری اخلاقی عقل معتقد است. از دید او عقل در وضعیتی که از تأثیرات منفی ساحت‌های غیرعقیدتی برکنار است، قادر به تشخیص حسن و قبح است به نحوی که در مرتب? نبوی قابلیت می‌یابد که خداوند حق را آن‌گونه که هست بدو بنمایاند. این رأی در این مقاله با بررسی سه مبنا به اثبات می‌رسد: نخست این‌که به اعتقاد غزالی مرتب? نبویِ معرفت مرتبه‌ای عقلانی است؛ دوم این‌که از دید او عقل فی نفسه قادر به تشخیص حسن و قبح امور است؛ و سوم این‌که در نگاه غزالی آلودگی‌های اخلاقی تأثیری به‌غایت عمیق بر توانایی عقل در دست‌یابی به معرفت‌های اخلاقی دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of the Epistemic Foundations of Al-Ghazali’s Theory of Legal Goodness and Badness

نویسنده [English]

  • Zahra (Mitra) Poursina
چکیده [English]

It is a well-known position that al-Ghazali believes in the disability of reason to know moral goodness and badness, and it is in need of religious laws to know them. But is this because of his belief in reason’s structural disability or is it based on another ground? In this paper we take into consideration this view-point and investigate its real foundations. We show that al-Ghazali seriously believes in the structural ability of reason in knowing ethical goods and evils. According to him, reason can know good and evil if it would be free from the impact of moral pollutions, so that in the prophetic level of knowledge it would be able to receive the truth from God as it is. This opinion has been proved through analyzing three bases in al-Ghazali’s thought: 1. The prophetic level of knowledge is a rational level; 2. Reason can know good and evil in itself; 3. Moral pollutions have profound influences on reason in apprehending moral affairs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Ghazali
  • goodness and badness
  • Moral pollutions
  • reason
  • the Prophetic level