بررسی و نقد ادلّه تحقّق وجود ذهنی در فلسفه اسلامی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه تهران

2 استاد دانشگاه تهران

3 دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

از زمان ابن‌سینا تاکنون دلایل گوناگونی بر اثبات وجود ذهنی ارائه شده‌ است که مهم‌ترین آن‌ها ده دلیل است. این مقاله می کوشد تا، ضمن بررسی و نقد این براهین ده‌گانه، نشان دهد که: 1) اثبات وجود ذهنی برای ادراکات حصولی صرفاً با یاری مقدّمه‌ای تعمیم‌دهنده ممکن است. 2) دو برهانِ حکم بر معدومات و قضایا‏ی حقیقیه صرفاً در صورت ارجاع به برهانِ تصوّر معدومات نتیجه بخش اند. 3) هفت برهان از براهین وجودِ ذهنی از قبیل تکثیرِ مثال برای برهان تصوّر معدومات به شمار می آیند و خود برهان مستقلی نیستند. 4) از میان براهین ده گانه تنها دو برهانِ تصوّر معدومات و خطای ادراک قادر به اثبات وجود ذهنی اند و سایر براهین در اثبات مدّعا ناکافی اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ontological Arguments of Mental Existence in Islamic Philosophy: A Critical Examination

نویسندگان [English]

  • Hojjat Kowthariyan 1
  • Ahmad Beheshti 2
  • Abd-al-rasul Kashfi 3
1
2
3
چکیده [English]

From Avicenna's era up to now, various arguments have been presented for the mental existence (al-wujud al-zihni), the most important of which are ten. These arguments don't have the same purpose: some of them are used only to reject the theory of relation (al-idafah), and some engage to refute the theory of phantoms (al-ashbah). Considering critically the ten arguments, this article tries to show: (a) proving the mental existence for the mediate knowledge (al-‘ilm al-huSuli) is possible only through an extending premise; (b) two arguments, i.e. the argument through assertion about non-existents (al-hukm ‘ala al-ma‘dumat) and the one through factual propositions (al-qadaya al-haqiqiyyah), are sound only if they are based on the argument through ideating non-existents (taSawwur al-ma‘dumat); (c) the proofs of mental existence are mostly examples for the argument through ideating non-existents; (d) among the ten arguments, only two, i.e. the argument through ideating non-existents and the one through misperception, are able to prove the mental existence, and the others are not sound.

کلیدواژه‌ها [English]

  • argument through misperception.
  • ideating non-existents
  • mental existence
  • theory of phantoms
  • theory of relation