جستاری درباره چیستی لذّت از منظر ابن‌سینا

نویسنده

دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

مسئله لذت از مسائل درازْعمر، سترگ، تأثیرگذار، و در عین حال، مناقشه‌انگیز در طول تاریخ بشری بوده است و از دیرزمان تاکنون توجّه مکاتب مختلف فلسفی‌ـ ‌اخلاقی و همچنین ادیان الاهی و غیرالاهی، به‌صورت سلبی یا ثبوتی، بدان معطوف بوده است. گرچه ابن‌سینا در تعریف لذّت از حکیمان سلف تأثیر پذیرفته، مقلّد محض آن‌ها نبوده است. او دو تعریف برای لذّت ارائه می‌دهد که تعریف دوم کامل‌تر از تعریف نخستین است. او برای تکمیل تعریف‌اش به امور ایجابی و سلبی توجّه می‌کند. بوعلی از یک حیثیت در گام نخست، لذّات را به حسی، عقلی و شهودی منقسم می‌سازد و برخلاف تصوّر عامّه و برخی لذّت‌گرایان مدّعی است که لذّات حسی باطنی برتر از لذّات حسّی ظاهری، و لذّات عقلی و شهودی برتر از هر دوقسم لذّات حسّی‌اند و دلایلی برای به کرسی نشاندن این مدّعا بیان می‌دارد. او از جهات دیگر لذّات را به دنیوی (ناپایدار) و اخروی(ابدی)، جسمانی و روحانی تقسیم می‌کند، و لذّات اخروی و روحانی را بر لذّات دنیوی و جسمانی ترجیح می‌دهد و همچنین بر این باور است که لذّت امری تشکیکی و ذومراتب است و برای آن مراتب پنج‌گانه‌ای ذکر می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Inquiry on the Nature of Pleasure in Avicenna’s Point of View

نویسنده [English]

  • einolleh khademi
چکیده [English]

The problem of pleasure is one of the long life, great, effective and much as disputable during the human history. And a variety of philosophical-ethical schools, and also religions, divine and non-divine have paid attention - affirmatively or negatively - to it since a long time ago. Although, Avicenna has been affected in his definition of the pleasure by scholars of the past, but he had not been as a pure imitator of them. He has given two definitions about the pleasure the second of which is more perfect than the first. His definitions are based on the positive and negative affairs. In the first stage, Avicenna, divides the pleasures into three parts: sensual, intellectual and intuitive ones. He believes, in spite of the public assumptions and some epicureans, that inner sensual delights are superior to external sensual ones, and the intellectual pleasures and intuitive ones are better than both of sensual delights, and he gives reasons for his claims. In the second stage, he divides the pleasures into mortal and eternal, and then into corporeal and spiritual, but he perfects eternal and spiritual pleasures over corporeal and mortal ones. He also believes that the pleasures have systematic ambiguities in five degrees.

کلیدواژه‌ها [English]

  • corporeal delight
  • external sensual delight
  • inner delight
  • intellectual delight
  • mortal delight