کارکردهای الهیاتی سکوت در آثار مولانا

نویسنده

دانشگاه تهران

چکیده

سکوت یکی از مهم‌ترین بن‌مایه‌های الاهیّات عرفانی، به‌نحو اعم، و الاهیّات سلبی،به‌‌نحو اخص، است. سکوت آخرین مرحله کوشش عارف و الهی‌دان عرفانی در تلاش برای سخن‌گفتن از خداست. در این مرحله، تمام ترفندها و روش‌های زبانی عارف رنگ می‌بازند. در نوشته پیش‌رو به کارکردهای الاهیّاتی سکوت در آثار مولانا می‌پردازیم. در ابتدا به نقش محوری سکوت در آثار وی اشاره می‌کنیم. سپس به دلایل اخلاقی‌ـ ‌روانی و نیز دلایل زبانی ‌ـ ‌معرفتی دعوت به سکوت در آثار این عارف می‌پردازیم. رابطه معکوس عقل و سخن‌گفتن، نجات‌بخشیِ خاموشی، پرهیز از پریشانی ضمیر و نیل به جمعیت خاطر به مدد خاموشی، مراعات حال مخاطب، رازپوشی، پرهیز از خاصیّت تخدیری سخن‌وری، و پرهیز از کبر از مهم‌ترین دلایل اخلاقی‌ـ‌روانی دعوت به سکوت است و ظرفیّت محدود زبان در بیان حقایق، بیان‌ناپذیری خدا و تلاش برای حفظ وحدت و رهایی از عالم مادّی، به طور اعم، و زبان بشری، به طور اخص، از دلایل زبانی ‌ـ ‌معرفتی فراخواندن به خاموشی به شمار می‌آید. در بخش آخر این مقاله نیز چرایی سخن‌گفتن به رغم فراخواندن به سکوت را بررسی می‌کنیم. از مهم‌ترین دلایل و علل سخن‌گفتن عارف و الهی‌دان، به رغم دعوت به سکوت، به مواردی هم‌چون به سخن در آمدن عارف از جانب خدا، سخن‌گفتن به واسطه اضطراری درونی، سخن‌گفتن از سر عشق‌ورزی به خدا و خلق، جنبه تعلیمی سخن و ارائه قرینه‌ای بر بیان‌ناپذیری اشاره می‌توان کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Silence and Its Applications in the Rumi’s Works

نویسنده [English]

  • Qasem Kakaya
چکیده [English]

Silence is one of the most important elements in mystical theology, generally, and in negative theology, particularly. Silence is the last stage to which the mystic or the mystical theologian reaches in talking of God. In this stage, all the linguistic methods of the mystic disappear. In this paper, firstly, we will discuss the central role of the silence in the Rumi’s works. Then we will argue the moral-psychological and linguistic-cognitive reasons which Rumi had for calling to silence. Some of these reasons are saving role of the silence, the oppositional relation between rationality and talking, avoiding mental disturbance, keeping the secrets, observing the capacity of the audience, and the limitations of the language. Finally, we will discuss, from Rumi’s viewpoint, why the mystics talks too much of God despite their calling to silence. In this relation, some reasons, such as a psychological obligation, being made to talk by God, talking by the love of God, and talking as an instructional device, will be mentioned.

کلیدواژه‌ها [English]

  • incomparability
  • Negative theology
  • Rumi
  • silence
  • Similarity
  • talking of God