لزومی حقیقی و لزومی لفظی

نویسنده

دانشگاه تهران

چکیده

ابن‌سینا شرطی لزومی با مقدّم ممکن و شرطی لزومی با مقدّم ممتنع را لزومی به‌حسب نفس‌الامر و لزومی به حسب الزام نامیده، و قسم دوم را در واقع و نفس‌الامر کاذب دانسته است. این حکمْ شگفت بلکه خلاف شهود است و، از این‌رو، نزاع‌های بسیاری در ردّ و قبول آن درگرفته است. در این مقاله، با گزارش انتقادی نزاع‌های یادشده، لزومی حقیقی و لفظی را به زبان منطق جدید و به کمک منطق موجّهات و منطق ربط تحلیل کرده‌ایم و نشان داده‌ایم که به کمک لزومی حقیقی می‌توان به فهم بهتری از آرای منطق‌دانان مسلمان رسید و به دفاع از آموزه‌های منطق سنّتی پرداخت. در این ارتباط، سه موضوع مورد مناقشه در منطق سنّتی (یعنی عکس مستوی گزاره شرطی، تلازم شرطیّات، و مدّعای قطب‌الدین رازی مبنی بر لزوم سازگاری میان مقدّم و تالی لزومی صادق) را به کمک لزومی حقیقی شرح داده و از آنها دفاع کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Necessary Conditionals: Real and Verbal

نویسنده [English]

  • Asadollah Fallahi
چکیده [English]

Avicenna has divided the conditionals to the real cogent (i.e. with possible antecedent) and the verbal cogent (i.e. with the impossible antecedent). Denying the truth of the latter, he caused controversies among Moslem logicians. At the paper, we report the controversies, analyze the real and verbal cogent conditionals, formalize them in Modern Modal and Relevant Logics, and finally, defend ideas of Moslem logicians. In this regards, three controversial subject matters are explained and Islamic logicians’ positions on them is defended by real cogent conditional. The three are as follows: conversion of conditional, equivalences of conditionals, and Al-Razi’s claim on the necessity of consistency between antecedent and consequent of true cogent conditional.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative Logic
  • Modal Logic
  • real conditional
  • Relevant Logic
  • verbal conditional