قیاس محتمل: فرآیندی استدلالی یا غریزی؟‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه فلسفه، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

پِرس به عنوان منطقدانی که قیاس محتمل را معرفی و نامگذاری کرد، آن را در کنار استدلالهای قیاسی و استقرایی قرار داد. اما صورتبندی و فرایند استنتاجی که قیاس محتمل در خود دارد هنوز محل ابهام است و این تردید را به وجود می‌آورد که شاید قیاس محتمل فرایندی استدلالی نباشد. در این مقاله سعی کرده‌ایم این تردید را تقویت کنیم؛ بدین ترتیب که نشان داده‌ایم فرض غریزی بودن قیاس محتمل در نوشته‌های پِرس نیز به صورت ضمنی دیده می‌شود و اگر قیاس محتمل غریزی باشد دیگر استدلالی نیست. همچنین با توجه به آراء اندیشمندان گذشته، مانند ابن سینا، نشان داده‌ایم که می‌توان قیاس محتمل را مربوط به قوه وهم دانست که بین انسان و حیوانات دیگر مشترک است. این دیدگاه نشان می‌دهد که چرا حیوانات نیز می‌توانند مانند انسانها از داده‌های حسی فراتر روند و چیزی شبیه یافتن فرضیه‌های طبیعی یا علّی از خود نشان دهند. یافته‌های روانشناسان تجربی جدید نیز حاکی از آن است که ذهن انسان دارای سیستمهای مختلف تصمیم‌گیری و صدور حکم است که همه آنها استدلالی نیستند. مثلا دنیل کانمن دو سیستم تصمیمی‌گیری در انسان تشخیص می‌دهد که اولی غیراستدلالی و تکاملی و دومی منطقی است. با توجه به مثالهایی که از قیاس محتمل وجود دارد، می‌توان آن را فرایندی متعلق به سیستم 1 ذهن دانست که سریع و غیراستدلالی عمل میکند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Abduction: An Argumentative Process or an Instinctive Mechanism?

نویسنده [English]

  • Hooman Mohammad Ghorbanian
Assistant Professor, Department of Philosophy, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

There are various theories regarding the logical structure of abduction. Peirce, the logician who introduced this type of reasoning, placed it alongside deductive and inductive reasoning. However, the logical form and inferential process involved in abduction remain unclear, leading to questions about whether abduction is truly an argumentative process. In this article, we aim to support this perspective by demonstrating that Peirce's writings implicitly suggest that abduction is instinctive, and if abduction is indeed instinctive, it cannot be considered an argument. Additionally, drawing on the views of earlier thinkers such as Avicenna, we argue that abduction may be related to the faculty of estimation, which is common to both humans and other animals. This perspective helps explain why animals can transcend mere sensory data and engage in something akin to forming natural or causal hypotheses. Furthermore, findings from contemporary experimental psychology indicate that the human mind employs multiple systems for decision-making and judgment, not all of which are argumentative. For instance, Daniel Kahneman identifies two decision-making systems in humans: the first is non-argumentative and evolutionary, while the second is logical. Based on examples of abduction, it can be considered a process belonging to System 1 of the mind, which operates quickly and non-argumentatively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abduction
  • Argumentative Process
  • Instinct
  • Estimation Faculty
  • System 1 and System 2 of the Mind

مراجع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1364). النجاه (من الغرق فی بحر الضلالات). دانش‌پژوه، محمدتقی (ویرایشگر). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
_____ (1386). قانون در طب. ترجمه مسعودی، علیرضا. کاشان: انتشارات مرسل.
عظیمی, مهدی (1398). «اَپاگوگۀ ارسطو». منطق‌پژوهی, 10(2), 171-207. doi:10.30465/lsj.2019.5171
_____(1400). «پیشنهادهایی برای ترجمۀ سه‌گانۀ دیداکشِن/اینداکشِن/اَبداکشِن». اندیشۀ فلسفی. ۱ (۲):۱۵۵-۱۵۹.
مصباح یزدی، محمد تقی (1375). شرح جلد هشتم اسفار اربعه، ج۱، قم: انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
 
Aliseda, A. (2006). Abductive Reasoning: Logical Investigations into Discovery and Explanation (Syntheses Library, Vol. 330). Berlin: Springer.
Anderson, D. R. (1987). Creativity and the Philosophy of C. S. Peirce. Dordrecht: Martinus Nijhoff Publishers.
Avicenna, H. (1985). Al-Najāt min al-Gharq fī Bahr al-Ḍalālāt (M. Daneshpajooh, Ed.). Tehran: Tehran University Press. (in Arabic)
_____ (2007). Al-Qānūn fī al-Ṭibb (A. Masoodi, Trans.). Kashan: Morsal Press. (in Persian)
Azimi, M. (2019). Aristotle's Apagoge. Logical Studies, 10(2), 171-207. https://doi.org/10.30465/lsj.2019.5171 (in Persian)
_____ (2021). Some Suggestions for the Persian Translation of Deduction/Induction/Abduction. Journal of Philosophical Thought, 1(2), 155-159. (in Persian)
Black, D. (1993). Estimation (Wahm) in Avicenna: The Logical and Psychological Dimensions. Dialogue, 32, 219-258.
Buss, D. M. (2005). The Handbook of Evolutionary Psychology. Wiley: John Wiley & Sons, Inc.
Campos, D.G. (2011). On the Distinction Between Peirce’s Abduction and Lipton’s Inference to the Best Explanation. Synthese, 180, 419-442.
Douven, I. (2021). Abduction. In E. N. Zalta (Ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2021 Edition). Retrieved from https://plato.stanford.edu/archives/sum2021/entries/abduction/
Hoffman, M. H. G. (1999). Problems with Peirce’s Concept of Abduction. Foundations of Science, 4(3), 271-305.
Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. New York: Farrar, Straus and Giroux.
Magnani, L. (2001). Abduction, Reason, and Science: Processes of Discovery and Explanation. New York: Springer Science & Business Media.
_____ (2009). Abductive Cognition. Berlin: Springer.
Mesbah Yazdi, M. (1996). The Interpretation of the 8th Book of Al-Asfār al-Arbaʿa (Vol. 1). Qom: Imam Khomeini's Educational and Research Institute Press. (in Persian)
Niiniluoto, I. (1999). Defending Abduction. Journal of Philosophy of Science, 66, 436-451.
Nubiola, J. (2005). Abduction or the Logic of Surprise. Semiotica, 153(1/4), 117-130.
Paavola, S. (2005). Peircean Abduction: Instinct or Inference? Semiotica, 153(1/4), 131-154.
Park, W. (2016). Abduction in Context: The Conjectural Dynamics of Scientific Reasoning. Cham, Switzerland: Springer Verlag.
Peirce, C. S., Hartshorne, C., & Weiss, P. (1994). Collected Papers of Charles Sanders Peirce. Bristol: Thoemmes Continuum.
Shanahan, T. (1986). The First Moment of Scientific Inquiry: C. S. Peirce on the Logic of Abduction. Transactions of Charles S. Peirce Society, 22(4), 450-466.
Thagard, P. (2010). How Brains Make Mental Models. In L. Magnani et al. (Eds.), Model-Based Reasoning in Science and Technology (Studies in Computational Intelligence, Vol. 314, pp. 447-461). Berlin: Springer.
Vitti-Rodrigues, M., & Emmeche, C. (2017). Abduction: Can Non-Human Animals Make Discoveries? Biosemiotics, 10(2), 295-313.
Yu, S., & Zenker, F. (2018). Peirce Knew Why Abduction Isn’t IBE—A Scheme and Critical Questions for Abductive Argument. Argumentation, 32, 569-587.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 57، شماره 1
شهریور 1403
صفحه 161-177

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار