امکان و معناداری ارتباط عاشقانۀ انسان با امر متعالی از دیدگاه ابن‌سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

چکیده

عشق الهی یکی از صورتهای مهم ارتباط انسان با خداست که با وجود کاربرد گسترده در سنتهای الهیاتی و عرفانی، تصور واحدی در مورد آن وجود ندارد. تبیین این ارتباط، در ساختار تصورات غیرانسانوار از خداوند، همچون واجب‌الوجود ابن‌سینا ابهام بیشتری می‌یابد. ابن‌سینا واجب الوجود را با مفاهیم و اوصافی کاملاً مابعدالطبیعی، معرفی می‌کند که متعالی محض و عاری از اوصاف احساسی و شخصیت انسانی است. از طرفی دیگر، اوج ارتباط انسان با خداوند را عشق به او می‌انگارد و واجب الوجود را عاشق و معشوق می‌نامد. مقاله حاضر به تبیین معناداری و تحقق پذیری این عشق می‌پردازد. بوعلی گرچه با ارائۀ تعریف عام عشق به «گرایش به خیر»، دایرۀ معنایی وسیعی برای آن ایجاد کرده‌است؛ اما در نهایت عشق انسان به خیر مطلق، از مفهوم شخصی خارج می‌گردد و متأثر از انگارۀ «تشبّه» که ریشه در نظریات افلوطین دارد، صرفاً به نوعی «تحول باطنی» معنا می‌شود. این معنا دربرگیرندۀ کمال معرفتی و تعقل کلیات از یک‌سو و تعالیِ عملی و اخلاقی از سوی دیگر است. به نظر می‌رسد تحقق عشق متعالی، به معنای حقیقی و تحت اللفظی با واجب‌الوجود سینوی غیرممکن است، از این‌رو ابن‌سینا در کاربرد عشق نسبت به خداوند، با حذف ابعاد دیالکتیکیِ آن و وارد ساختن معانی دیگر، وارد «هست و نیستِ» استعاری می‌شود و این تعبیر را در معنایی مجازی استفاده می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Possibility and Significance of Love for Transcendence Existence in Avicenna’s Perspective

نویسنده [English]

  • zahra hosseini
Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shahid Madani University of Azarbaijan, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Divine love stands as a pivotal aspect of the intricate relationship between humans and God. Despite its multifaceted presence in theological and mystical traditions, achieving consensus on its nature remains challenging. The inherently personal essence of divine love introduces a level of ambiguity when considering it in the context of an impersonal God, as exemplified by Avicenna's Necessary Existent Deity. Avicenna portrays God as a metaphysical entity characterized by pure transcendence, devoid of personal emotions and passions. In contrast, he positions love as the pinnacle of the human-God connection. This article seeks to elucidate the significance and realization of this love through a semantical lens. While Avicenna provides a comprehensive definition of love as a "propensity for goodness," constructing a cohesive semantic system, the culmination suggests that human love for The Pure Good ultimately sheds any personal attributes. Instead, it transforms into a form of inner metamorphosis, encompassing rational-practical perfection. Hence, articulating divine love in a literal sense seems implausible for The Necessary Existent. Avicenna, in his elimination of dialectics, metaphorically applies divine love to convey a metaphysical rationality and an inner transformative process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine Love
  • Necessary Existent
  • Avicenna
  • Transcendence
  • Interpretation
قرآن کریم (1398). ترجمۀ مهدی فولادوند، تهران: انتشارات پیام عدالت.
آبراهاموف، بنیامین، (1388)، عشق الهی در عرفان اسلامی، ترجمه حمیرا ارسنجانی، تهران: نگاه معاصر.
آگوستین (1381)، اعترافات، ترجمه: سایه میثمی، تهران: انتشارات سهروردی.
ابن سینا (1383)، دانشنامه علایی، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی.
ــــــــــ (1400) رسائل، قم: بیدار.
ــــــــــ (1999)، القانون، تصحیح محمدامین الضناوی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ــــــــــ (1379)، النجاة، تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــ (1363)، المبدأ و المعاد، تهران: دانشگاه تهران و موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل.
ــــــــــ (1404)، التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت، مکتبة الاعلام الاسلامی.
ــــــــــ (1404ب)، الشفاء، تصحیح سعید زاید، قم، مکتبه آیة الله مرعشی.
ارسطو(1400)، اخلاق نیکوماخس، ترجمه: رضا مشایخی، تهران: نگاه.
اسپینوزا، باروخ (1388)، اخلاق، ترجمه محسن جهانگیری، مرکز نشر دانشگاهی.
افلاطون (1363)، مجموعه آثار، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران، خوارزمی.
افلوطین (1366)، دوره آثار، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
بقلی شیرازی، روزبهان (1393)، کشف الاسرار و مکاشفات الانوار، ترجمه و مقدمه مریم حسینی، تهران: سخن.
برومر، وینسنت، (1395)، الگوی عشق: پژوهشی در الهیات فلسفی، ترجمه عبدالمحمد دلخواه، تهران: نگاه معاصر.
پورجوادی، نصرالله (1375)، رؤیت ماه در آسمان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
تهانوی، اعلی بن محمد (1967)، کشاف اصطلاحات الفنون، تهران، خیام.
حسینی، زهرا؛ کشفی، عبدالرسول و فرامرز قراملکی، احد (1395) «تعالی صرف واجب‌الوجود و مسئله نیایش با خدای غیرشخصوار در آثار ابن سینا»، قبسات، ش79.
ژیلسون، اتین (1374)، خدا و فلسفه، ترجمه شهرام پازوکی، تهران، حقیقت.
ستاری، جلال (1374)، عشق صوفیانه، تهران: مرکز.
شیرازی، ملاصدرا، 1368، الحکمة المتعالیة فی الاسفارالعقلیة الاربعه، قم: مکتبه المصطفوی.
کاکایی، قاسم (1386)، وحدت وجود به روایت ابن عربی و اکهارت، هرمس.
کربن، هانری (1387)، ابن‌سینا و تمثیل عرفانی، ترجمه انشاءلله رحمتی، تهران: جامی.
هیک، جان (1372)، فلسفه دین، ترجمه بهزاد سالکی، تهران: الهدی.
Holly Bible (2021), ed. King James, Cambridge.
Buber, Martin (1958), I and Thou, translated by Ronald Gregor Smith, New York, Charles Scribner’s Sons.
Berchman, Robert (2008), “Friendship”, Encyclopedia of Love in World Religions, vol.1(A-I).
Chairman, Roben, (1973) “Agape”, The New Encyclopedia Britannica, Founded, vol.1.
Fromm, Erich (1956), The Art of Being, U.S.A., Harper & Row.
Farley, Edward (1963), Transcendence of God, Philadelphia, the Westminster press
Hopkins, Steven (2008), “Eros”, Encyclopedia of Love in World Religions, vol.1(A-I).
Levine, Michael (1992), ‘Transcendence in Theism and Pantheism”, Sophia, V31, Issue 3.
McFague, Sallie (1982), Metaphorical Theology: Models of God in Religious Language; Philadelphia: Fortress.
Schoun, Frithjof (1975), Logic & Transcendence, New York, Haper Row.
Standhal, Marie (1984), Love, London: Penguin
Vincelette, Alan (2008), “Unconditional Love”, Encyclopedia of Love in World Religions, vol.1(A-I).
Webb, C.C.J.(1918), God and personality; Allen and Unwin.