پژوهشی وجودشناسانه دربارۀ «فکر» و «نظر» در الهیات اثولوجیا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه پیام نور. تهران، ایران.

چکیده

در اثولوجیا «فکر» در حوزه‌های مختلف وجودشناسانه، خداشناسانه، جهان‌شناسانه و علم‌النفس مطرح می‌شود. «نظر» نیز که در گفتمان جدید معمولاً در مقابل «عمل» بکار می‌رود، در اثولوجیا در مباحث جهان‌شناسانه و وجودی معنا می‌یابد. مسئلۀ این نوشتار واکاوی کاربست دو اصطلاح «فکر» و «نظر» در الهیات اثولوجیا با رویکردی وجودی است. پرسش این است که کاربست «فکر» و «نظر» در ارتباط با خدا و جهان چگونه‌است؟ آیا این‌دو مفهوم برهم تحویل‌پذیرند؟ پاسخ این است در الهیات اثولوجیا «فکر» را نمی‌توان به خدا نسبت داد؛ (رویکرد سلبی) اما «نظر» را می‌توان هم بر خدا و هم بر عقل و نفس نیز نسبت داد (رویکرد ایجابی). «نظر» در نظریۀ فیض و صدور مطرح می‌شود و با جهان‌شناسی و خداشناسی پیوند دارد. براین اساس در این نوشتار بر آنم تا معانی مدنظر اثولوجیا از «فکر» و «نظر» در الهیات را تبیین کنم و کاربست آن‌ها را در خداشناسی و جهان‌شناسی او بررسی کنم. روش این نوشتار توصیفی-تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Ontological Exploration of “Thought” and “Contemplation” in Uthulujiyya Theology

نویسنده [English]

  • Hasan Abasi Hossein Abadi
Associate Professor, Department of Philosophy and Islamic Theology, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In Uthulujiyya, "thought" (fikr) is discussed in various ontological, theological, cosmological, and psychological contexts, while "contemplation," (nazar) often contrasted with "action" in contemporary discourse, is explored in theological discussions on cosmology and existential meaning. This paper aims to examine the ontological usage of the terms "thought" and "contemplation" in Uthulujiyya theological discourse. The central question is: How are "thought" and "contemplation" employed in relation to God and the world? Are these two concepts interchangeable? The answer posits that in Uthulujiyya theology, "thought" cannot be attributed to God (a negative approach), while "contemplation" can be ascribed to God, intellect and soul (a positive approach). "Contemplation" is discussed in the context of the theory of emanation (feiz wa soudour), intertwined with cosmology and theology. Based on this foundation, in this essay, we aim to elucidate the theological meanings of "thought" and " contemplation " in Uthulujiyya and examine their applications in the its theology and cosmology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Uthulujiyya
  • Thought (Fikr)
  • Contemplation (Nazar)
  • Emanation
قرآن.
ابن‌سینا (1375). الاشارات والتنبیهات. قم: نشر البلاغه.
ــــــــــ (1418). الهیات من کتاب الشفاء. آیت‌الله حسن‌زاده آملی. قم: مکتبه الاعلام الاسلامی، مرکز نشر.
ــــــــــ (1405). منطق شفا. ج3. قم: مرعشی نجفی.
ــــــــــ (1363). المبدأ و المعاد. به اهتمام عبدالله نورانی. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مگ گیل.
ارسطو، (1384). متافیزیک. ترجمۀ شرف‌الدین خراسانی. چ3، تهران: انتشارات حکمت.
ــــــــــ (1392). اخلاق نیکوماخوس. ترجمۀ صلاح‌الدین سلجوقی. تهران: مؤسسۀ انتشارات عرفان.
ــــــــــ (1391). دربارۀ نفس، ترجمه و تعلیقات و حواشی علیمراد داودی، چاپ دوم: تهران: مؤسسۀ انتشارات دانشگاه تهران.
اعسم، عبد الامیر (1989). کتاب المبین فی شرح ألفاظ‍‌ الحکماء و المتکلّمین (المصطلح الفلسفی عند العرب)، مصر-قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
افلاطون (1366)، دورۀ آثار افلاطون جلد اول، ترجمۀ محمدحسن لطفی-رضا کاویانی، تهران: خوارزمی.
انتظام، سیدمحمد (1384). اثولوجیا و حکمت متعالیه صدرالمتألهین. پایان‌نامۀ دکتری. دانشگاه قم.
جوادی، محسن؛ صیادنژاد، علیرضا (1388). بررسی شکاف بین نظر و عمل اخلاقی از دیدگاه ارسطو، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، پیاپی 32، 1-28. http://dio.org/10.22099/jrt.2013.1241
خادمی، عین‌الله (1386الف). چگونگی پیدایش کثیر از واحد (نظام فیض) از دیدگاه فارابی. فصلنامۀ علمی-پژوهشی اندیشۀ نوین دینی، 3(10)، 73-100.
ــــــــــ (1386ب). بررسی دیدگاه شیخ‌الرئیس دربارۀ مسئلۀ چگونگی پیدایش کثیر از واحد (نظام فیض)، فصلنامۀ آینۀ معرفت دانشگاه شهید بهشتی، 12، 38-66.
خراسانی، شرف‌الدین (1399). اثولوجیا، دایره‌المعارف اسلامی، ج6.
شفیع‌بیگ، ایمان (1395). معرفت‌شناسی اخلاقی سقراط: پیوند نظر و عمل در نوشته‌های آغازین افلاطون. حکمت و فلسفه، 12(2)، 51-73. https://doi.org/10.22054/wph.2016.6749
شیرازى، صدرالدین محمدبن‌ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة (با حاشیه علامه طباطبائى). 9جلد. چ3. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
شیرازی، صدرالدین محمدبن‌ابراهیم (1380). ترجمه اسفار. محمد خواجوی. تهران: مولی.
عباسی ‌حسین‌آبادی، حسن (1397). مفهوم خدا در اثولوجیا باتأثیرپذیری از اندیشۀ ارسطو. اندیشه دینی، 18(4)، پیاپی 69، 119-136. http://doi.org/10.22099/jrt.2018.30135.1892
فلوطین (1413). اثولوجیا افلوطین عندالعرب، محقق عبدالرحمن بدوی. الطبعه الثالثه. قم: انتشارات بیدار.
ــــــــــ (1378). اثولوجیا. ترجمه و شرح حسن ملکشاهی. تهران: سروش.
ــــــــــ (1366). دورۀ آثار فلوطین. ترجمۀ محمدحسن لطفی. 2مجلد. تهران: انتشارات خوارزمی.