نقد مقالۀ «عیارسنجی رویکرد سکوت‌گرا در برابر انگارۀ اتحاد عاقل و معقول»‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی/دانشکده الهیات و معارف اهل بیت(علیهم السلام)/ دانشگاه اصفهان/ اصفهان/ ایران

چکیده

در مقاله‌ای مهم‌ترین ادلۀ اثبات و ابطال انگارۀ اتحاد عاقل و معقول را بررسی کردم، نشان دادم هیچ‌یک از آنها تامّ نیست و در انتها چنین نتیجه گرفتم که در مورد این نظریه باید سکوت کرد. این رویکرد سکوت‌گرا موردنقد پژوهشِ دیگری قرارگرفته‌است که تگارندۀ آن تلاش کرده‌است برهان تضایف را از اشکال‌های مقاله‌ام نجات دهد. در این مقاله با عیارسنجی تلاش‌های پژوهش مذکور، نشان دادم که:1-این تلاش‌ها درواقع دست کشیدن از برهان تضایف و اقامۀ برهآنهای دیگری است که خود صدرا به آنها اشاره هم نکرده‌است؛ 2-این برهانها در اثبات اتحاد ماده و صورتی که مورد ادعای نظریۀ اتحاد عاقل و معقول است، ناتوان است؛ 3-هیچ یک از اشکال‌های پژوهش مذکور به مقالۀ اول، وارد نیست. برای پاسخ به اشکال‌ها، در این پژوهش نشان می‌دهم تجرد شرط معلوم‌بودن نیست و این مطلب با تجرد صور ادراکی منافاتی ندارد، زیرا بحث در بابِ علم حضوری است، نه علم حصولی. همچنین روشن می‌کنم شرط بالفعل و بالذات معقول بودن، «جوهر مجرد بودن» است؛ زیرا اوّلاً خودِ صدرا علم حضوریِ «عرض» به خودش را ردّ کرده‌است؛ ثانیاً پذیرشِ چنین دیدگاهی، مسئله را از حوزۀ بحثِ آن خارج می‌کند، زیرا حوزۀ بحث در مسئلۀ «اتحاد عاقل و معقول»، علم حصولی به غیر است، نه علم حضوری عرض به خود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of the Article: ‘A Study of the Silence Approach Against the Theory of Union of the Intelligent and Intelligible’

نویسنده [English]

  • Ali Arshad Riahi
professor of Department of Islamic Philosophy & Theology/ Faculty of Theology/ University of Isfahan/ Isfahan/ Iran
چکیده [English]

In a previous scholarly contribution (A1), a critical examination was conducted wherein the foremost arguments substantiating and challenging the theory of the "amalgamation of the intelligent and the intelligible" were scrutinized. Through a meticulous critique, I advanced the proposition that a stance of reticence should be adopted concerning this theory. The approach characterized by reticence has encountered critique in another scholarly investigation (A2), wherein the author endeavored to salvage the "mutual correlation" argument from the perceived challenges presented in my article. In the present article, upon scrutinizing A2, I have demonstrated: 1-A2 effectively abandons the "mutual correlation" argument and advances alternative contentions not articulated by Sadra himself; 2-these contentions prove inadequate in substantiating the postulated unity of matter and form integral to the theory of the "amalgamation of the intelligent and the intelligible"; 3-none of the objections posited by A2 find incorporation within A1. It has been clarified that being non-material is not a condition of being intellectualized, and this matter does not contradict being non-material of perceptual forms. It is also known that the condition of being actually intellectualized is being non-material substance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Union of the Intelligent and Intelligible
  • Union of Matter and Form
  • Argument of Mutual Correlation
  • Intuition
ابن‌سینا (1363). المبدا و المعاد. تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــ (1375) النفس من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن زاده آملی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ــــــــــ (1376) الالهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن زاده آملی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ــــــــــ (1379) الاشارات و التنبیهات، ج3. تهران: دفتر نشر کتاب.
ارشادی نیا، محمدرضا (1400). عیارسنجی رویکرد سکوت گرا در برابر انگاره اتحاد عاقل و معقول. فلسفه و کلام اسلامی، سال 54 شماره 2.
ارشدریاحی، علی (1383) تحلیل انتقادی ادله اتحاد عاقل و معقول. مقالات و بررسیها، دفتر 76.
توکلی، محمد هادی (1392) بررسی برهان علامه طباطبایی بر اتحاد عاقل و معقول، حکمت معاصر، سال 4، شماره 2.
ــــــــــ (1393) نقد و بررسی دیدگاه استاد حائری یزدی درباره مسئله اتحاد عاقل و معقول، حکمت معاصر، سال 5، شماره 1.
ــــــــــ (1394) نقد و بررسی اشکالات استاد مصباح به دو برهان صدرالمتالهین در اثبات اتحاد عالم و معلوم. حکمت معاصر، سال 6، شماره 1.
حائری یزدی، مهدی (1362) اتحاد عاقل و معقول. مقالات و بررسی‌ها، دفتر 38 و 39.
حسینی امین، حسین؛ معین الدینی، فاطمه (1398) نقد و بررسی استدلالات حکیم سبزواری در اثبات مسئله اتحاد عاقل و معقول، حکمت معاصر، سال 10، شماره 1.
سبزواری، ملا هادی (1380) شرح المنظومه، ج 3، 4 و 5. قم: نشر ناب.
ــــــــــ (1382) تعلیقه بر الشواهد الربوبیه. قم: بوستان کتاب.
سهروردی، شهاب الدین یحیی (1380). مجموعه مصنفات، ج 1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صدرالمتالهین (1361) العرشیه. تهران: انتشارات مولا.
ــــــــــ (1410 ق) الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. 9 جلد. بیروت: دار احیاء التراث.
ــــــــــ (1376) المشاعر. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــ (1380) المبدا و المعاد. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
ــــــــــ (1382) الشواهد الربوبیه. قم: بوستان کتاب.
ــــــــــ (1386) مفاتیح الغیب. مقدّمه و تصحیح نجفقلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا
علیزاده، بیوک (1387) مقدّمه بر «رساله فی اتحاد العاقل و المعقول». تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا
فناری، محمد (1374) مصباح الانس. تهران: مولی
قیصری، داوود (1416 ق) مطلع خصوص الکلم فی معانی فصوص الحکم. قم: انوار الهدی
مردیها، اعظم و همکاران (1398) رویکرد وحدت گرایانه ملاصدرا به نظریه اتحاد عاقل و معقول بر مبنای بساطت نفس، آئین حکمت، شماره41
معین الدینی، فاطمه؛ حسینی شاهرودی، مرتضی؛ کهنسال، علیرضا (1395) تحلیل انتقادی دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی در مسئلۀ اتحاد عاقل و معقول، حکمت معاصر، سال 7، شماره 4
نصر، سید حسین (1345). سه حکیم مسلمان. ترجمه احمد آرام. تهران: انتشارات امیرکبیر