دیدگاه معرفت‌شناختی فخررازی و خواجه نصیرالدین طوسی در باب کلی‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد گروه فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشیار گروه فلسفه، دانشکده الهیات، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

با وجود اختلاف فخر رازی و خواجه نصیرالدین طوسی در بسیاری از مسائل، دیدگاه آن‌ها در باب مسئلۀ کلی‌ها مشابهت و همگرایی زیادی دارد، هرچند تفاوت‌های مهمی نیز در میان هست. در این مقاله موضع آنان رادر قبال مسئلۀ کلی‌ها از منظر معرفت‌شناختی بررسی کرده‌ایم. در این زمینه نیز پیامدهای آن را در عرصۀ آگاهی‌بخشی و معرفت‌زایی هدف قرار داده‌ایم. برای رسیدن به این هدف چگونگی و چرایی معرفت‌بخشی کلی‌ها، اقسام کلی‌ها، تعقل کلی، کلی یا جزئی بودن صورت‌های عقلی، تجرد مفاهیم کلی و تجرید آن‌ها بررسی شده است. مجموع این مباحث نشان می‌دهد که هر دو اندیشمند یادشده قائل به عقل‌گرایی حداکثری هستند که جا را برای دیگر انواع معرفت تنگ می‌کند. یکی از پیامدهای این بینش بی‌توجهی به علوم طبیعی و دانش‌های تجربی است. از این رو، برای شکل‌گیری علوم جدید و اقبال به آن‌ها و جدی گرفتن‌شان لازم است که در مسئلۀ کلی‌ها تجدید نظر شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Epistemological Perspectives of Fakhr al- Din al-Razi and Khajeh Nasir al-Din al-Tusi on Universals

نویسندگان [English]

  • Dariush Babaeian 1
  • Mohammad Saeidimehr 2
  • Hossein Hooshangi 3
1 PhD Student in Islamic Philosophy and Theology, Department of Philosophy, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Philosophy, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Associate Professor Department of Philosophy, Faculty of Theology, Imam Sadegh University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Fakhr al-Din al-Razi and Khajeh Nasir al-Din al-Tusi share some resemblances and convergences in their doctrines concerning the problem of universals. However, there are significant differences as well. This article aims to examine their epistemological approaches to the issue of universals. In order to achieve this goal, several topics must be explored, including the cognitive status of universals, different types of universals, the process of intellection of universals, and the non-corporeal nature of universals and their abstraction. A notable aspect is the maximal rationalism exhibited by both thinkers, which emphasizes rational (universal) knowledge and, consequently, downplays the significance of empirical and natural sciences. To revitalize and shape modern science, a reevaluation of the problem of universals becomes necessary.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Epistemology
  • Fakhr al-Din al-Razi
  • Khajeh Nasir al-Din al-Tusi
  • Maximal Rationalism
  • Universals

مراجع

  1.  

    1. استنیلند، هیلری.کلی‌ها، تهران: نشر کارنامه، 1383.
    2. رازی، فخرالدین. الملخص، تهران: دانشگاه امام صادق، 1382.
    3. ------ شرح الاشارات و التنبیهات، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1384.
    4. ------ المطالب العالیه، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407.
    5. ------ المباحث المشرقیه، قم: انتشارات بیدار، 1411.
    6. راسل، برتراند. مسائل فلسفه، تهران: انتشارات خوارزمی، 1390.
    7. طوسی، خواجه نصیرالدین. اساس الاقتباس، تهران: دانشگاه تهران، 1326.
    8. ------ رسالۀ گشایش‌نامه، تهران: دانشگاه تهران، 1341.
    9. ------ تلخیص المحصل، تهران: دانشگاه تهران، 1359.
    10. ------ شرح الاشارات و التنبیهات، قم: نشرالبلاغه، 1375.
    11. ------ اخلاق ناصری، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، 1413.
    12. ------ تجرید الاعتقاد، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، 1419.
    13. کاپلستون، فردریک. دیباچه‌ای بر فلسفۀ قرون‌وسطی، تهران: انتشارات ققنوس، 1387.
    14. لاکس، مایکل. درآمدی به متافیزیک معاصر، تهران: انتشارات حکمت، 1395.
    15. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. الحکمه المتعالیه، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1981.
    16. وال، ژان. بحث در مابعدالطبیعه، تهران: انتشارات خوارزمی، 1380.
فلسفه و کلام اسلامی
دوره 56، شماره 1
شهریور 1402
صفحه 149-164

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار