تحول «تجرید» ادراکی در سه سیر فلسفی (نگاه ماهوی، اصالت وجود وحدت تشکیکی و وحدت شخصی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه معارف اسلامی،دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

اهمیت مسأله «تجرید»، در پیدایش ادراکات و تعیین حدود و ویژگی‌های آن است. پرسش اینکه: با تغییر در مبانی فلسفی، تجرید چه معنا و کارکردی می‌یابد؟ در نگاه ماهوی تجرید به تقشیر از ماده معنا می‌شود و ضمن قوام بخشیدن به علم، چگونگی تولد ادراکات سه‌گانه، انواع معقولات و نفی اضافی بودن علم را توضیح می‌دهد. در سیر دوم یعنی اصالت وجود با رویکرد تشکیکی، علم حقیقتی وجودی، متحد با نفس و رو به تعالی دارد. تجرید به این معناست که علم و عالم با یکدیگر از مرتبه‌ای جدا شده و به مرتبه‌ای دیگر راه می‌یابند. با گذر از وحدت تشکیکی به وحدت شخصیه‌ی وجود، علم به ظهور و تجرید هم به پیراستگی آن ظهور از خفا یا ظهور پایین‌تر معنا می‌شود. متناسب با سیرهای سه‌گانه، فرایند تجرید با عبور از کثرت، به وحدت و به خود علم نزدیک‌تر ‌می‌گردد تا سرانجام در سیر سوم با ظهور علمی یکی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Evolution of the Concept of "Abstraction" in Three Philosophical Frameworks

نویسندگان [English]

  • Mahdi Saadatmand 1
  • Ali Babaei 2
1 Assistant Professor, Islamic Studies Department, Yazd University, Yazd, Iran
2 Associate Professor, Islamic Philosophy and Theology Department, Tabriz University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The concept of "abstraction" plays a crucial role in shaping perceptions and defining their boundaries and characteristics. This study explores the evolving meaning and function of abstraction within the context of three philosophical frameworks: the essential view, the principiality of being with a gradation unity approach, and the personal unity approach. In the essential view, abstraction entails separating from material aspects, thereby elucidating the emergence of triple perceptions, various forms of rationality, and the negation of perceptual additions. In the principiality of being with a gradation unity approach, perception is seen as existential and inseparable from the soul, progressing towards transcendence. Abstraction, in this context, involves transitioning from one order of existence to another, separating the perceiver from the perceived. Finally, in the personal unity of being, perception transforms into "appearance," and abstraction refers to the separation of this appearance from hidden or inferior appearances. Through these three perspectives, the process of abstraction moves from plurality towards unity and perception, ultimately converging with the perceptive appearance in the third paradigm.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abstraction
  • Perception
  • Essential View
  • Gradation Unity
  • Personal Unity
  1.      قرآن کریم

    1. آشتیانی، جلال الدین، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1378.
    2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى‌، 1380.
    3. ابن سینا، حسین بن عبدالله، التعلیقات، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، 1404.
    4. ابن سینا، حسین بن عبدالله، الإلهیات من کتاب الشفاء، تحقیق علامه حسن‌زاده آملی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1376.
    5. ابن سینا، حسین بن عبدالله، الشفاء (الطبیعیات)، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، 1405.
    6. ابن عربی، محی­الدین، فصوص الحکم‏، قاهره‏، دار إحیاء الکتب العربیة، 1946.
    7. ارشد ریاحی، علی ؛ واسعی، صفیه، ارتباط مراتب وجود با مراتب ادراک از نظر ملاصدرا، مطالعات اسلامی: جستارهایی در فلسفه و کلام، دانشگاه فردوسی، دوره 43، شماره 1، شماره پیاپی 1، صص 45-9، بهار و تابستان 1390.
    8. ایجی، عضدالدین، شرح المواقف، قم، الشریف الرضی، بیتا.
    9. بلانیان، محمدرضا ؛ مرتضی حاج حسینی، فرایند حصول شناخت آدمی در فلسفه صدرالمتألهین شیرازی، حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوره 5، شماره 3، شماره پیاپی 3، صص 24-1، پاییز 1393.
    10. جوادی آملی، عبدالله، رحیق مختوم، تحقیق حمید پارسانیا، قم، مرکز نشر اسرا، 1396.
    11. جهامی، جیرار، موسوعة مصطلحات الفلسفة عند العرب، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، 1998.
    12. حائری مازندرانی، محمدصالح، حکمت بوعلی سینا، تهران، انتشارات علمی،1362.
    13. دایه، فایز، معجم المصطلحات العلمیة العربیة للکندی و الفارابی و الخوارزمی و إبن سینا و الغزالی، بیروت، دار الفکر، 1410.
    14. سبزواری، هادی بن محمد، أسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، قم، مطبوعات دینی، 1383.
    15. سجادی، جعفر، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1379.
    16. سجادی، جعفر، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، تهران، امیر کبیر، 1375.
    17. سعادت مصطفوی، حسن، شرح اشارات و تنبیهات، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، 1387.
    18. سوزنچی، حسین، امکان وحدت شخصیه وجود در حکمت متعالیه، نامه حکمت: شماره 6، صص 87-67، پاییز و زمستان 1384.
    19. شیرازی‌، قطب الدین‌، حکمة الإشراق (تعلیقه ملاصدرا)، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1392.
    20. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، قم: مکتبة المصطفوی، 1368.
    21. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1360.
    22. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم، المبدأ و المعاد، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354.
    23. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تحقیق و تصحیح حامد ناجی اصفهانی، تهران، انتشارات حکمت، 1420.
    24. صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم، المشاعر، ترجمه و شرح امام قلی بن محمد علی عماد الدوله، تهران، طهوری، 1363الف.