جستاری تطبیقی در مفهوم بداء از منظر متکلمان مسلمان و کتاب مقدس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانش‌آموختۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار، گروه معارف اسلامی دانشگاه هوایی شهید ستاری، تهران، ایران.

چکیده

«بداء» در اصطلاح به معنای تغییر مقدّرات در قضای مشروط الهی از سوی خداوند بر اساس برخی حوادث و تحت شرایط و عوامل ویژه است. این آموزه از ویژگی ‏های تفکر شیعی می باشد که اعتقاد به آن در روایات معصومین (علیهم‌السلام) جایگاه ویژه‌ای داشته و مصادیق عینی فراوانی از قرآن و احادیث آن را تأیید می‌کند. هرچند که گروهی از اهل سنت، شیعیان را به دلیل داشتن چنین اعتقادی نکوهش کرده‌‌اند؛ اما طبق بررسی‌ ها و نتایج حاصل از انجام این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد تطبیقی و بر اساس منابع کتابخانه‌‌ای انجام شده، موضوع بداء و نقش اعمال نیک و اعمال ناشایست بر تغییر مقدّرات در قضای مشروط الهی علاوه بر قرآن کریم، سنت نبوی مندرج در نصوص دینی فریقین و روایات معصومین علیهم السلام، در موارد متعدد از کتاب مقدس نیز مطرح گردیده که در این تحقیق به ده نمونه از آن اشاره شد. این موضوع نشان می‌دهد که اعتقاد به بداء، همان‌طور که در حدیثی از امام صادق (ع) به آن اشاره شده، از مشترکات ادیان ابراهیمی بوده و دارای اصالتی کهن در متون مقدس است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study on the Concept of "Bada" in Islam and the Bible

نویسندگان [English]

  • Mahmood Vaezi 1
  • Hossein Rezaee 2
  • Reza Faghihzadeh 3
1 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Ph.D. in Quran and Hadith Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Shahid Sattari Aviation University
چکیده [English]

Bada" refers to the alteration of divine conditional judgment by God regarding destinies, which occurs based on specific events, conditions, and factors. This teaching is a significant aspect of Shiite thought and holds a special place in the traditions of the innocents (peace be upon them). It is supported by numerous concrete examples from the Qur'an and Hadiths. While some Sunni groups have criticized Shiites for holding such a belief, this research, conducted through a descriptive-analytical method with a comparative approach and relying on library sources, reveals that the concept of "Bada" has also been mentioned in several instances in the Bible. This indicates that belief in "Bada" is shared among Abrahamic religions. The research further highlights the significance of a hadith from Imam Sadiq (a.s.) regarding "Bada," which has been insufficiently explored in contemporary studies. The purpose of this article is to provide an explanation and substantiate the concept of "Bada."

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bada
  • Quran and Hadiths
  • Holy Bible
  • comparative Study

مراجع

  1.  

              قرآن کریم.

    1. بخاری، محمد بن اسماعیل؛ صحیح البخاری= الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله صلى الله علیه وسلم وسننه وأیامه؛ محقق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، دمشق؛ دار طوق النجاة؛ ۱۴۲۲.
    2. رازی، فخر الدین محمّد؛ التفسیر الکبیر؛ بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰.
    3. رازی، فخر الدین محمّد؛ محصل افکار المتقدمین و المتأخرین؛ قاهره، مکتبة دارالتراث، ۱۴۱۱.
    4. ریاضی، نوریه؛ بداء: نقد و بررسی نظریه های اندیشمندان مسلمان؛ اندیشه دینی، دوره 10، شماره 27، تابستان 1387.
    5. سرمد، زهره، عباس بازرگان و الهه حجازی؛ روشهای تحقیق در علوم رفتاری؛ تهران، نشر آگه، 1385.
    6. شهرستانی‌، محمد بن عبد الکریم؛ ملل و نحل؛ تحقیق محمد بدران‌، ‌قم، الشریف الرضی، ‌۱۳۶۴.
    7. طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم، منشورات اسماعیلیان، 1419.
    8. عباس زاده، عباس؛ منابع و مبانی نظری بداء و عدم مغایرت آن با علم و قضا و قدر الهی در مکتب تشیع؛ اندیشه نوین دینی، دوره 13، شماره 51، تابستان 1396.
    9. عشریه، رحمان، محمدعلی اسماعیلی و حسن رضایی هفتادر؛ بداء در نظام فلسفی میرداماد (عنوان عربی: عقیدة "البداء" فی منظومة میرداماد الفلسفیة)؛ معرفت کلامی، دوره 8، شماره 1، پاییز 1396.
    10. کتاب مقدس (عهد عتیق و عهد جدید) با استفاده از ترجمه قدیم.
    11. کلینی، شیخ ابوجعفر محمّد بن یعقوب بن اسحاق؛ الکافی؛ تحقیق، تصحیح وتعلیق: علی أکبر الغفاری، الطبعة الثالثة، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1367.
    12. مجلسی، شیخ محمّد باقر بن محمّد تقی؛ مرآة العقول؛ قم، دار الکتب الإسلامیة، ١٤٠٤.
    13. محمدجعفری، رسول؛ بررسی و تحلیل روایات بداء در امامت اسماعیل بن صادق (ع)؛ مطالعات فهم حدیث، دوره 4، شماره 2، زمستان 1397.
    14. مفید، محمد بن محمد؛ اوائل المقالات؛ قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، ۱۴۱۳.
    15. مک آرتور، جان، 1980؛ تفسیر آیه به آیه عهد عتیق؛ ترجمه فارسی و انتشار توسط موسسه Grace to You، 2020.
    16. مولایی نیا، عزت الله؛ بررسی مسئله بداء از دیدگاه فریقین در قرآن و سنّت؛ پژوهشنامه مذاهب اسلامی، دوره 7، شماره 14، شماره پیاپی 14، بهار 1399.
    17. ناجی اصفهانی، حامد؛ نقد و بررسی حکمی آموزه بداء در آراء دانشوران شیعی؛ پژوهش های معرفت شناختی (آفاق حکمت)، دوره 1، شماره 1، پاییز 1391.
    18. ناصح، علی احمد، زهرا مولاقلقاچی و فاطمه محمدزاده؛ واکاوی بداء از دیدگاه فریقین با نگاهی به آیات و روایات؛ پژوهش های اعتقادی کلامی (علوم اسلامی)، دوره 8 , شماره 29، زمستان 1397.
    19. نوری، ابراهیم؛ بررسی آموزه بداء در اندیشه خواجه طوسی (عنوان عربی: البداء فی فکر الخواجة الطوسی)؛ پژوهش نامه مذاهب اسلامی، دوره 5، شماره 10، تابستان 1397.
    20. نوری، ابراهیم؛ موضع امامیه در برابر دیدگاه کیسانیه، غلات، زیدیه و اسماعیلیه درباره آموزه بداء؛ پژوهشنامه امامیه، دوره 3، شماره 5، زمستان 1396.
    21. هلی، هنری، 1995؛ راهنمای کتاب مقدس؛ ترجمه: جسیکا باباخانیان و سابرینا بدلیان و ادوارد عیسی بیگ (زیر نظر کشیش سارو خاچیکی)، انتشارات آرک، 2000.

    هیل، توماس و استیفان تورسون، 1985؛ تفسیر کاربردی عهد جدید؛ ترجمه: آرمان رشدی و فریبرز خندانی، د اپلاید نیو تست منت کامنتاری، 2001.

فلسفه و کلام اسلامی
دوره 56، شماره 1
شهریور 1402
صفحه 81-94

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار