بررسی تطبیقی برهان حدوث در اثبات وجود خدا از دیدگاه نظّام و کندی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان (نویسنده مسئول)؛

2 دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان؛

چکیده

نظّام معتزلی و کندی فیلسوف به عنوان یک مسلمان در مناظرات اعتقادی و آثار علمی خویش از برهان حدوث استفاده کرده‌اند. تاریخچه این برهان به یونان باستان بر می‌گردد و تا عصر نظّام و کندی دچار تغییرات اساسی شده به‌طوری‌که برحسب مقدمات خود، تقریرات مختلفی یافته و هر کدام از اندیشمندان مذاهب مختلف کلامی براساس دیدگاهی که در خصوص عالم و نحوه حدوث آن دارند به تقریر متفاوتی از آن پرداخته‌اند. این برهان از دلایل مهم اثبات وجود خدا نزد متکلمان است و استفاده کندی از این برهان دلیل بر معتزلی بودن وی نیست. این برهان براساس تقریر نظّام دارای دو جنبه سلبی و اثباتی و در نزد کندی دارای سه تقریر مختلف است. مسئله اساسی در تحقیق حاضر این است که این دو رویکرد، در عین تفاوت چه شباهتی با هم دارند؟ آیا کندی از نظّام تاثیر پذیرفته و معتزلی مذهب است؟ یا هر دو از منبع و اثر مشترکی تاثیر پذیرفته‌اند؟ جنبه سلبی برهان حدوث نظّام با یکی از سه تقریر برهان حدوث کندی مشابهت دارد اما جنبه اثباتی برهان وی با تقریرات کندی تفاوت اساسی دارد. در تحقیق حاضر در صدد هستیم تا با استفاده از روش تطبیقی- تحلیلی و با تکیه بر شباهت‌ها و تفاوت‌های براهین حدوث نظّام و کندی به بررسی مآخذ آن و نحوه تأثیر پذیری آن دو از یکدیگر بپردازیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A comparative Study of Nazzam and Kindi's Views on the Argument from Creation

نویسندگان [English]

  • Atabak Razmi 1
  • sohrab haghighat 2
1 PhD Candidate in Islamic Philosophy and Theology, Azerbaijan Shahid Madani University
2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Azerbaijan Shahid Madani University,
چکیده [English]

Nazzam as a Mu'tazilite theologian and Kindi qua philosopher have used "argument from creation" in religious debates and their scientific works as a committed Muslim. The history of this argument stems from ancient Greece and has been experiencing fundamental changes to the Nazzam and Kindi’s era. This argument is one of the important arguments for God's existence among theologians, and Kindi's use of this argument does not mean that he is a Mu'tazili. This proof has two aspects, negative and positive, based on the Nazzam's view and has three different versions in Kindi's view. The main issue in this research is what the differences and similarities between these two views are? Is Kindi influenced by Nazzam or are both influenced by a common source? Nazzam’s negative aspects of the argument is similar to one of the Kindi’s three arguments, but the positive aspects of his argument have fundamental differences with Kindi’s. The aim of present research is to find similarities and differences of Nazzam and Kindi’s "arguments from creation" to study how they affect each other.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Proof of God
  • Creation Proof
  • Nazzam
  • Kindi
  1. منابع

    1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران، طرح نو، 1379.
    2. ابوریده، محمد عبدالهادی، ابراهیم بن سیّار النظّام و آرائه الکلامیّة الفلسفیة، قاهره، جنة التألیف و الترجمه و النشر، 1946.
    3. 3. الکندی، ابویوسف یعقوب بن اسحاق، رسائل الکندی الفلسفیة، محمدعبدالهادی أبوریده، قاهره، دار الفکر العربی، 1950.
    4. الموسوی، موسی، من الکندی الی ابن رشد، بیروت-پاریس، منشورات عویدات، 1989.
    5. بدوی، عبدالرحمن، تاریخ اندیشه‌های کلامی در اسلام، حسین صابری، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، 1374.
    6.  حربی، خالد احمد، المدارس الفلسفیة فی الفکر الاسلامی 1 (الکندی و الفارابی)، الإسکندریة، منشئات المعارف، 2003.
    7. حلبی، علی اصغر، تاریخ علم کلام در ایران و جهان اسلام، تهران، نشر اساطیر، 1373.
    8.  خیّاط، أبوالحسین، (1993)، کتاب الانتصار و الردّ علی إبن راوندی الملحد، بیروت، مکتبة الدار العربیة للکتاب اوراق شرقیة، 1993.
    9.  دی بور، تی.جی، تاریخ الفلسفة فی الاسلام، محمد عبدالهادی أبوریده، بیروت، دار النهضة العربیة، .
    10.  شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، افضل الدین صدر ترکه اصفهانی، تهران، انتشارات اقبال، 1350.
    11.  صاعد اندلسی، قاضی ابوالقاسم، التعریف بطبقات الأمم، تهران، انتشارات هجرت، 1376.
    12.  طوسی، نصیرالدین محمد بن محمد بن حسن، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، نشر بلاغت، 1383.
    13.  عبدالجبّار معتزلی، قاضی ابوالحسن، شرح الأصول الخمسة، قاهره، مکتبة وهبة، 2006.
    14.  کُربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، جواد طباطبایی، تهران، انتشارات کویر، 1387.
    15.  کندی، ابویوسف یعقوب بن اسحاق، مجموعه رسائل فلسفی کندی، سیدمحمود یوسف ثانی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1387.
    16.  کندی، ابویوسف یعقوب بن اسحاق، نامه کندی به المعتص له در فلسفه اولی، احمد آرام، تهران، انتشارات سروش، 1360.
    17.  فاضل (مطلق)، محمود، معتزله (بررسی و تحقیق در احوال و آراء و افکار و آثار معتزله)، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1362.
    18.  فخری، ماجد، سیر فلسفه در جهان اسلام، نصرالله پورجوادی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1372.
    19.  فؤاد الاهوانی، احمد، "الکندی" در تاریخ فلسفه در اسلام، م.م.شریف، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1362.
    20. مرحبا، محمد عبدالرحمن، الکندی (فلسفته - منتخبات)، بیروت-پاریس، منشورات عویدات، 1985.
    21. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، مهدی محقق، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1372.
    22. ولفسن، هری اوسترین، (1368)، فلسفه علم کلام، احمد آرام، تهران، انتشارات الهدی، 1368.
    23. 23. یوحنّا، قمیر، (1363)، الکندی فیلسوف بزرگ جهان اسلامی، صادق سجادی، تهران، انتشارات فلسفه، 1363.
    24. 24. جهانگیری، محسن، «نظّام متکلّم متفلسف»، مجله فلسفه، سال 36، شماره 8، زمستان 1387.