تأملی در اینهمانی حیثیت تقییدیه و واسطه در عروض

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در آثار صدرالمتألهین و میرداماد حیثیات با ملاک جزء موضوع بودن یا خارج از موضوع بودن حصر عقلی در دو معنا می‌یابند، که اصطلاح حیثیت تقییدیه برای حیثیتی که جزء موضوع است (اعم از جزء حقیقی در مرکب حقیقی یا جزء اعتباری در مرکب اعتباری) و اصطلاح حیثیت تعلیلی برای حیثیتی که خارج از موضوع است، وضع گردید. جدای سخن از ملاک تقسیم که خود به صورت واضح معنای حیثیت تقییدیه را روشن می‌کند، استعمال «حیثیت تقییدیه» در معنای جزء موضوع، در آثار میرداماد و صدرالمتألهین کاشف از آن است که این اصطلاح در دوره‌های بعدی دستخوش تحریف گشته و مساوی با «واسطه در عروض» دانسته شده، و در هیچ جا به این‌که اصطلاح حیثیت تقییدی بر معنای جدید وضع شده، اشاره نشده بلکه وانمود می‌شود که حکمای پیشین نیز حیثیت تقییدیه را در این معنا به کار می‌برده‌اند. حتی با فرض این‌که گفته شود، فیلسوف را با لفظ کاری نیست، به طور کلی واسطه در عروض را نمی توان حیثیتی از موضوع دانست.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Identity of the Mode of Delimitation and Mediator of Occurrence

نویسنده [English]

  • Mohammad Hadi Tavakkoli
Ph.D candidate of transcendental philosophy, Institute for Humanities and Cultural Studies.
چکیده [English]

In Mulla Sadra's and Mir Damad's works, modes- with the criterion of being part of subject or out of subject- are restricted in two meanings: mode of delimitation and mode of causation, mode of delimitation for the mode which is part of subject (both real part in real composite and imaginary part in imaginary composite) and mode of causation for the mode which is out of subject. Regardless of criterion of division that clears mode of delimitation meaning obviously, mode of delimitation usage in part of subject meaning in Mulla Sadra's and Mir Damad's works, shows this term has been distorted in later periods and supposed equivalent of "mediator of occurrence". Never and nowhere has been mentioned the usage of new meaning for mode of delimitation but it is pretended that the previous philosophers applied mode of delimitation in this new meaning. Even though it is said that a philosopher does not deal with terms, generally mediator of occurrence cannot be considered as a mode of the subject.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mode of Delimitation
  • Mode of Causation
  • Mediator of Occurrence
منابع
[1]. آشتیانی، سید جلال الدین (1378). شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
[2]. ---------- (1376). هستی از نظر فلسفه و عرفان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
[3]. آشتیانی، میرزا مهدی (1404). تعلیقة رشیقة علی شرح منظومة السبزواری (جزء منطق)، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
[4]. آملی، محمد تقی (1377). درر الفرائد، ج 1، قم، دارالکتاب.
[5]. ابن‌سینا، حسین بن عبداللّه (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تهران، دانشگاه تهران.
[6]. ---------- (1375). الاشارات و التنبیهات، (در ضمن شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات)، ج‏3، قم، نشر البلاغة.
[7]. ---------- (1363). المبدأ و المعاد، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی.
[8]. ---------- (1404). التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت، مکتبة الاعلام الاسلامی.
[9]. ---------- (1404). الشفاء، الالهیات، تصحیح سعید زائد، قم، کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی.
[10]. ---------- (1400). رسائل ابن سینا، قم، بیدار.
[11]. انصاری شیرازی، یحیی (1387). دروس شرح منظومه، ج 3، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
[12]. ایوان کیفی، محمد تقی (1429). هدایة المسترشدین (طبع جدید)، قم، موسسه النشر الاسلامی‏.
[13]. بهشتی، احمد. (1386). تجرید (شرح نمط هفتم از کتاب الاشارات و التنبیهات شیخ الرییس ابن سینا)، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
[14]. بهمنیار بن مرزبان (1349). التحصیل، تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری، تهران، دانشگاه تهران.
[15]. حائری یزدی، مهدی (1384). کاوشهای عقل نظری، چ4، تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه.
[16]. دشتکی شیرازی،‏ غیاث‌الدین(1382). اشراق هیاکل النور، تقدیم و تحقیق از علی اوجبی‏، تهران، نشر میراث مکتوب‏.
[17]. دوانی، جلال الدین (1411). ثلاث رسائل، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی‏.
[18]. رازی، قطب الدین (1375). المحاکمات بین شرحی الاشارات (در ضمن شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات)، ج‏3، قم، نشر البلاغة.
[19]. سبزواری، هادی بن مهدی (1379). شرح المنظومه، تهران، نشر ناب.
[20]. ---------- (1378). الحاشیة علی حاشیة الخفری علی شرح التجرید، به تصحیح رضا استادی، قم، مؤتمر المحقق الخوانساری.
[21]. ---------- (1372). شرح اسماء الحسنی، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران، دانشگاه تهران.
[22]. ---------- (1981). تعلیقات بر اسفار (در ضمن الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة)، بیروت، دار احیاء التراث‏.
[23]. سهروردی، شهاب الدین (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 1، ج 2، ج 3، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[24]. شهرزوری، شمس الدین محمد (1384). رسائل الشجرة الالهیة فی علوم الحقائق الربانیة، تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
[25]. شیرازی، صدرالدین محمد (1382). شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفاء، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
[26]. ---------- (1380). المبدأ و المعاد، مقدمه و تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب
[27]. ---------- (1378). سه رسائل فلسفی، مقدمه و تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب.
[28]. ---------- (1375). مجموعه رسائل فلسفی صدر المتالهین، تصحیح و تحقیق محمد ناجی اصفهانی، تهران، حکمت.
[29]. ---------- (1366). شرح اصول الکافی، مقدّمه علی عابدی شاهرودی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[30]. ---------- (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار احیاء التراث‏.
[31]. شیروانی، علی (1391). شرح مصطلحات فلسفی بدایة الحکمة و نهایة الحکمة، قم، موسسه بوستان کتاب.
[32]. طباطبایی، سید محمد حسین (1387). مجموعه رسائل علامه طباطبائی، قم، بوستان کتاب.
[33]. طوسی، نصیرالدین (1383). اجوبة المسائل النصیریة، تصحیح عبدالله نورانی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی‏.
[34]. ---------- (1375). شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، ج‏3، قم، نشر البلاغة.
[35]. عبودیت، عبدالرسول (1388). درآمدی به نظام حکمت صدرایی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
[36]. ---------- (1391). رابطه ماده و صورت، تماشاگه راز، ش 4، زمستان 1391، 49-79.
[37]. علوی، سید احمد (1376). کشف‏الحقائق (در ضمن تقویم الایمان)، تصحیح و مقدمه علی اوجبی، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
[38]. فارابی، ابونصر (1413). الاعمال الفلسفیة، مقدمه و تحقیق و تعلیق از دکتر جعفر آل یاسین‏، بیروت، دار المناهل.
[39]. ---------- (1995). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، مقدمه و شرح و تعلیق از دکتر علی بو ملحم‏، بیروت، مکتبة الهلال‏.
[40]. فضلی، علی (1389). حیثیت تقییدی در حکمت صدرایی، قم، نشر ادیان.
[41]. گرگانی، میرسیدشریف (1325). شرح المواقف، تصحیح بدر الدین نعسانی‏، الشریف الرضی‏.
[42]. لوکری، ابوالعباس (1373). بیان الحق بضمان الصدق، تهران، موسسه بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی‏.
[43]. مدرس زنوزی، علی (1378). مجموعه مصنفات حکیم موسس آقا علی مدرس طهرانی، تهران، اطلاعات.
[44]. ---------- (1376). بدایع الحکم،مقدمه و تنظیم احمد واعظی، تهران، انتشارات الزهراء.
[45]. مطهری، مرتضی (1390). مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، صدرا.
[46]. میرداماد، محمدبن محمد (1385). مصنفات میر داماد، تصحیح عبدالله نورانی، تهران، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
[47]. ---------- (1376). تقویم الایمان، تصحیح و مقدمه علی اوجبی، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
[48]. ---------- (1374). القبسات، به اهتمام مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران.
[49]. ---------- (1374). نبراس الضیاء و تسواء السواء فی شرح باب البداء و اثبات جدوی الدعاء، تصحیح حامد ناجی، قم - تهران، انتشارات هجرت و میراث مکتوب.
[50]. یزدان پناه، سید یدالله (1389). مبانی و اصول عرفان نظری، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.